Liście ortosyfonu groniastego (Folium Orthosiphoni) stosowane są w lecznictwie w tzw. “terapii płuczącej”, w celu wzmożenia diurezy (procesu wydalania moczu). Zioło wspomaga leczenie przewlekłych i nawracających stanów zapalnych dróg moczowych spowodowanych zakażeniem bakteryjnym. Ortosyfon jest też pomocny w leczeniu kamicy nerkowej. Przyjrzyjmy się interesującym wynikom licznych badań nad tym zielem.
Ortosyfon groniasty (Orthosiphon aristatus (Blume) Miq., Orthosiphon stamineus Bentham), znany jest także jako kumis kucing. Roślina należy do rodziny wargowych – Lamiaceae. Powszechnie uprawia się go w krajach tropikalnych i Azji Południowo-Wschodniej, głównie w Indonezji. Cieszy się również dużą popularnością we Włoszech.
Azjaci i Europejczycy używają liści rośliny jako herbaty ziołowej, zwanej także herbatą jawajską (Java tea).
Zanim jednak roślina znalazła zastosowanie w medycynie europejskiej, stosowano ją w Indiach do leczenia stanów zapalnych nerek i pęcherza moczowego, kamicy moczowej, obrzęków, reumatyzmu i cukrzycy. Podawano ją również chorym w przypadku albuminurii, krwiomoczu i cukromoczu. W Europie szerzej zaczęto opisywać i polecać zioło w medycynie na początku XX wieku. Stało się to głównie za zasługą Gürbera, Hedricha, Casparisa oraz Févriera.
Obecnie roślinę stosuje się do wzmagania diurezy w bakteryjnych oraz zapalnych chorobach nerek, moczowodów i pęcherza moczowego, a także w przypadku obecności piasku w drogach moczowych.
Dr Różański w swoich opracowaniach wskazuje na bardzo dobre rezultaty stosowania zioła w leczeniu zapalenia cewki moczowej u kobiet. Rezultat ten uzyskuje się łącząc je (3 cz.) z żurawiną (2 cz.), liściem mącznicy (1 cz.), zielem cząbru (1 cz.) oraz zielem wrzosu (1 cz.). Przykładowo: liść ortosyfonu – 75g, owoce żurawiny – 50g, liść mącznicy – 25g, ziele cząbru- 25g oraz kwiat wrzosu – 25g.
Ortosyfon – skład chemiczny
Badania wykazały, że roślina zawiera sporą ilość flawonów, polifenoli, biologicznie aktywnych białek, glikozydów i lotnych olejków. Co więcej, znajdziemy w niej także wysokie stężenie potasu.
Za właściwości lecznicze zioła odpowiadają składniki:
- flawonoidy (głównie eupatoryna, sinensetyna)
- kwasy fenolowe – kwas kawowy i kwas rozmarynowy
- estry diterpenowe (ortosyfole – orthosiphole A-E, neoorthosiphol A i B orthosiphole F-J, staminol A i B, norstaminol A, orthochromen A)
- triterpeny (kwas ursolowy, kwas oleanolowyi kwas betulinowy)
- alpha- i beta-karoten, beta-zeakaroten i neo-beta-karoten
- kwas oleanowy, kwas ursolowy i kwas betulinowy
- fitosterole (beta-sitosterol),
- olejek eteryczny (0,3- 0,7%)
To może Cię zainteresować: Olejki eteryczne – przewodnik bezpiecznego stosowania.
Ortosyfon – właściwości
Działanie przeciwzapalne ortosyfonu
Przeciwzapalne działanie ziela zostało udowodnione w badaniach przeprowadzonych na modelu komórkowym i zwierzęcym. Składniki aktywne, takie jak między innymi sinensetyna i kwas ursolowy, okazały się głównymi środkami przeciwzapalnymi.
Podanie szczurom bogatego we flawonoidy ekstraktu z surowca, w dawkach 500 i 1000 mg/kg, spowodowało zmniejszenie obrzęku w ich tylnej łapie. Ekstrakt spowodował zahamowanie nadmiernego wydzielania się tlenku azotu, wywołanego u zwierząt za pomocą wstrzyknięcia karagenu do ich tylnej łapy.
Właściwości przeciwutleniające
Orthosiphon aristatus odznacza się wysoką zawartością licznych związków przeciwutleniających. Jedno z badań wykazało, że siła przeciwutleniająca ekstraktu z liści rośliny w modelu in vitro jest porównywalna z działaniem przeciwutleniającym innej substancji antyoksydacyjnej – kwercetyny.
Dodatkowo przekrój kilku innych badań na modelach in vitro i in vivo wykazał, że ekstrakt odznacza się wysoką zdolnością do wychwytywania i neutralizacji wolnych rodników.
Ortosyfon i aktywność przeciwbakteryjna
Orthosiphon stamineus Bentham jest bogaty w fenolowe metabolity wtórne, a niektóre z nich mają również działanie przeciwdrobnoustrojowe. 50% ekstrakt metanolowy z surowca w badaniu in vitro wykazał działania hamujące wzrost między innymi: Bacillus subtilis, Bacillus cereus, Staphylococcus aureus, Listeria monocytogenes, Escherichia coli, Vibrio parahaemolyticus, Salmonella enteritidis, Typhimurium i Klebsiella pneumoniae.
Działanie hepatoprotekcyjne
Badanie na szczurach wykazało, że stosowanie ekstraktu z ziela w różnych dawkach (od 125, 250, 500 do 1000 mg/kg) wpływa na zmniejszenie zmian martwiczych w wątrobie. Dodatkowo ekstrakt hamował wzrost wskaźników takich jak AST (transaminazy asparaginianowej ) i ALT (transaminazy alaninowej) w surowicy.
Naukowcy tłumaczą, że za działanie hepatoprotekcyjne ortosyfonu odpowiadają głównie właściwości antyoksydacyjne oraz zdolność do wymiatania wolnych rodników. Również badania na modelu zwierzęcym potwierdziły, że ekstrakt z rośliny działa ochronnie na wątrobę w przypadku indukowania jej paracetamolem oraz tioacetamidem. To ważna informacja, szczególnie dla osób przyjmujących wiele leków. Warto rozważyć u nich stosowanie Folium Orthosiphoni jako środka o właściwościach ochronnych na wątrobę.
Sprawdź także: Karczoch nie tylko na wątrobę!
Pozostały zakres działań Folium Orthosiphoni
Przeciwnadciśnieniowe
W kilku pracach naukowych możemy znaleźć informację dotyczącą przeciwnadciśnieniowego działania rośliny, a konkretnie wyizolowanej z jego liści substancji o nazwie Metyloripariochromen A.. Spowodowała ona zmniejszenie skurczowego ciśnienia krwi i częstości akcji serca w momencie podskórnego zastrzyku u szczurów z nadciśnieniem samoistnym.
W innym badaniu 50% ekstrakt metanolowy z surowca podawano doustnie szczurom z samoistnym nadciśnieniem w dawkach 250, 500 i 1000 mg/kg masy ciała. W rezultacie skurczowe ciśnienie krwi szczurów obniżyło się z 150 do 114 mmHg po dwóch tygodniach kuracji. Siła ekstraktu była porównywalna z działaniem irbesartanu (leku na nadciśnienie), który podawano w dawce 20 mg/kg masy ciała w grupie kontroli pozytywnej.
Działanie hipolipidemiczne i wspomagające leczenie otyłości
Z kolei w innym badaniu podawano etanolowy ekstrakt z surowca (200 i 400 mg/kg) otyłym myszom. Po 8 tygodniach eksperymentu masa cała ich masa ciała znacznie się zmniejszyła. Dodatkowo profil lipidowy zwierząt zauważalnie się poprawił.
Działanie gastroprotekcyjne
W jednym z badań oceniono działanie przeciwwrzodowe 50% metanolowego ekstraktu z Folium Orthosiphoni wśród szczurów. Poprzez podawanie etanolu wywołano u nich wrzody. Zależne od dawki (od 125, 250, 500 do 1000 mg/kg) ekstrakt z surowca powodował spadek wskaźnika wrzodowego oraz zmniejszenie uszkodzenia błony śluzowej żołądka. Dodatkowo specyfik zahamował proces utleniania lipidów i przyczynił się do wzrostu wydzielania śluzu.
To bardzo ważna informacja dla osób borykających się z wrzodami i nadżerkami żołądka oraz pacjentów ze stanem zapalnym błony śluzowej układu pokarmowego. Co istotne, inne badanie potwierdziło, że ekstrakt z liści ziela wykazuje silne właściwości zmniejszające te dolegliwości.
Działanie diuretyczne
Wiele Farmakopei, w tym głównie francuska, holenderska i szwajcarska, wymienia Orthosiphon stamineus Bentham jako surowiec leczniczy ułatwiający oczyszczanie i poprawiający funkcję nerek. Roślina jest skuteczna także w przypadku innych pokrewnych zaburzeń obejmujących leczenie stanów zapalnych dróg moczowych (pęcherza moczowego i cewki moczowej), a także zapalenie nerek.
Dodatkowo związki fenolowe znajdujące się w roślinie powodują zwiększenie filtracji w kłębuszkach nerkowych. Ortosyfon działa również rozkurczowo na mięśnie gładkie dróg moczowych oraz przyczynia się do wypłukiwania złogów z układu moczowego.
Działanie antyproliferacyjne i cytotoksyczne
Za to działanie odpowiadają głównie związki flawonoidowe zawarte w roślinie. Badanie z 2011 roku wykazało, że frakcja octanu etylu z ortosyfonu (był to ekstrakt z gorącej wody) zapobiega namnażaniu się komórek ludzkiego raka wątrobowokomórkowego (HepG2) przez indukcję apoptozy. Należy jednak zaznaczyć, że było to badanie in vitro.
Z kolei inni badacze odkryli, że ekstrakt z rośliny może zwiększać skuteczność przeciwnowotworową tamoksyfenu, antagonisty receptora estrogenu. Co ciekawe, zaobserwowano także, że aktywność antyproliferacyjna (zdolność hamowania namnażania się komórek) tamoksyfenu wobec komórek raka piersi wrażliwego na hormon MCF-7 wzrosła pięciokrotnie, kiedy podawano go razem z ekstraktem. To badanie także było przeprowadzone metodą in vitro.
Zobacz także: Rak piersi – podstępny przeciwnik, z którym można wygrać!
Preparaty z Folium Orthosiphoni
Zgodnie z przepisami dr Różańskiego z rozdrobnionego surowca można sporządzić kilka domowych specyfików, w tym zioła do zaparzania:
- napar – infusum Orthosiphonis: 1-2 łyżki surowca należy zalać dwiema szklankami wrzącej wody. Przykryć i odstawić na 30 minut, a następnie przecedzić. Dawkować 2-3 razy dziennie po 200 ml.
- nalewka – Tinctura Orthosiphonis: jedną część rozdrobnionego surowca zalać pięcioma częściami 40-60% alkoholu i macerować minimum 7 dni. Następnie przefiltrować i zażywać 3 razy dziennie po 10 ml w 100 ml wody
- wino – Vinum Orthosiphonis: działa moczopędnie i oczyszczająco na drogi moczowe. Jedną część rozdrobnionych liści zalać pięcioma częściami białego półsłodkiego wina. Wytrawiać przez minimum 14 dni, a następnie przefiltrować. Zażywać 2 razy dziennie po 50 ml.
Ortosyfon – przeciwwskazania i środki ostrożności
Specyfików z zioła nie powinny zażywać kobiety w ciąży i karmiące, ponieważ nie ma dokładnych badań potwierdzających ich bezpieczeństwo.
Bibliografia
- Różański H., Charakterystyka najważniejszych urotropica i ich zastosowanie w fitoterapii chorób układu moczowego. Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego Zakład Historii Nauk Medycznych;
- Batubara I., Komariah K., Sandrawati A., Nurcholis W,; Genotype selection for phytochemical content and pharmacological activities in ethanol extracts of fifteen types of Orthosiphon aristatus (Blume) Miq. leaves using chemometric analysis, Sci Rep, 2020 Dec 1;10(1):20945;
- Hunaefi D., Smetanska I., The effect of tea fermentation on rosmarinic acid and antioxidant properties using selected in vitro sprout culture of Orthosiphon aristatus as a model study; 2013 Apr 16;2(1):167;
- Ashraf K., Sultan S., Adam A., Orthosiphon stamineus Benth. is an Outstanding Food Medicine: Review of Phytochemical and Pharmacological Activities; J Pharm Bioallied Sci, 2018, 10(3): 109–118.
- Aziz N., Hasham R., Sarmidi M., Suhaimi S., Idris M., A review on extraction techniques and therapeutic value of polar bioactives from Asian medicinal herbs: Case study on Orthosiphon aristatus, Eurycoma longifolia and Andrographis paniculata; Saudi Pharm J, 2021 Feb;29(2):143-165;
- Retinasamy T. i wsp., Orthosiphon stamineus Standardized Extract Reverses Streptozotocin-induced Alzheimer’s Disease-Like Condition in a Rat Model; Biomedicines, 2020 Apr 30;8(5):104;
- Z.Błach-Olszewska, A.Długosz, B.Kowal-Gierczak, E.Lamer-Zarawska, J.Niedworok “Fitoterapia i leki roślinne, PZWL, Warszawa 2007.
Radioklinika poleca. Sprawdź także jakie właściwości, szczególnie w kontekście pracy układu moczowego, ma >> nawłoć pospolita.
