Skręcenie stawu skokowego, dobrze znane nam jako skręcenie kostki, najczęściej dotyka osoby aktywne fizycznie. Może jednak przytrafić się każdemu, bez względu na poziom aktywności fizycznej. Zwichnięcie kostki wiąże się z uszkodzeniem więzadeł i torebki stawowej, które utrudnia chodzenie oraz normalne funkcjonowanie. Jak pomóc sobie w pierwszych chwilach po urazie, kiedy powinniśmy zgłosić się do specjalisty i co robić, aby nie dopuścić do kolejnego urazu?
Według szpitalnych statystyk skręcenie stawu skokowego dotyka około 21% osób aktywnych fizycznie. Problem ten dotyczy jednak nawet połowy populacji, ponieważ wiele osób nie zgłasza się do lekarza i próbuje leczyć się samodzielnie. Szacuje się, że nawet 50% Polaków przynajmniej raz w życiu skręciło kostkę. To jedna z najczęściej występujących kontuzji, która przytrafia się również osobom, które nie uprawiają sportu regularnie. Przyczyn takie stanu można upatrywać się przede wszystkim w skomplikowanej i złożonej budowie stawu skokowego.
Zapraszamy do wysłuchania podcastu. Gościem Radiokliniki jest Łukasz Dworakowski – mgr fizjoterapii, absolwent II Wydziału Lekarskiego oraz studiów podyplomowych Fizjoterapii w Sporcie WSM. Wykładowca na studiach podyplomowych AWF Warszawa oraz założyciel i dyrektor Kliniki Sportu w Warszawie.
Skręcenie kostki – co może być jej przyczyną?
Przyczyny skręcenia stawu skokowego:
- ograniczony zakres ruchomości stawu
- nierównowaga mięśniowa
- zaburzenia propriocepcji
- deformacje wpływające na biomechanikę
- wiotkość więzadłowa
- intensywne treningi
- słaba kondycja fizyczna
- nadwaga i otyłość
Do skręcenia stawu skokowego może przyczynić się także wiotkość więzadłowa. Znacznie częściej spotyka się ją u kobiet niż u mężczyzn, co wynika z budowy anatomicznej. Więzadła u kobiet są bardziej elastyczne chociażby ze względu na przygotowanie ciała do rodzenia dzieci. Wiotkość więzadłowa występuje więc we wszystkich obszarach organizmu, co ułatwia kobiecie poród.
Skręcenie stawu skokowego – stopnie, rodzaje i objawy
Stopnie skręcenia stawu skokowego
Wyróżnia się trzy stopnie skręcenia kostki:
- stopień I (lekki) – niewielkie naciągnięcie więzadeł
- stopień II (umiarkowany) – częściowe uszkodzenie więzadeł oraz torebki stawowej
- stopień III (ciężki) – całkowite przerwanie więzadeł i torebki stawowej
Pierwszy stopień to naciągnięcie więzadeł, któremu zwykle towarzyszy lekki obrzęk oraz delikatny dyskomfort. Jest to jednak delikatny uraz, który nie powinien zaburzać biodynamiki chodu. Nie można jednak go bagatelizować, aby nie pogłębiać powstałego uszkodzenia i ryzykować pojawienia się kolejnego urazu. Bardzo ważne jest tutaj odpowiednie leczenie, które wzmocni staw skokowy, a także profilaktyka minimalizująca ryzyko kolejnego skręcenia kostki.
W drugim stopniu mamy już do czynienia z częściowym uszkodzeniem więzadeł w obrębie stawu skokowego. Uszkodzeniu często ulega również torebka stawowa, a ponadto występuje także obrzęk i opuchlizna. Drugi stopień skręcenia kostki wymaga odpowiedniego leczenia i wdrożenia rehabilitacji, bo nieleczone uszkodzenie tkanek może prowadzić do ponownego uszkodzenia.
Właściwe leczenie i wdrożenie rehabilitacji jest niezwykle ważne zwłaszcza w przypadku trzeciego stopnia skręcenia kostki. To najbardziej niebezpieczne uszkodzenie stawu skokowego, bo w jego przebiegu dochodzi do całkowitego zerwania więzadeł. Nieodpowiednie leczenie skręconej kostki może prowadzić do przewlekłego i nawracającego urazu, czyli ponownych zwichnięć w przyszłości. Jeśli więzadła nieodpowiednio się zagoją problem będzie nawracał, a stawy nie będą spełniać swoich funkcji. Taki stan jest bardzo niebezpieczny, bo uniemożliwia normalne funkcjonowanie.
Skręcenie stawu skokowego – rodzaje
Ponadto skręcenie kostki można podzielić na trzy rodzaje:
- skręcenie stawu skokowego inwersyjne – najbardziej powszechne skręcenie kostki (90% wszystkich przypadków), które obejmuje tkanki i więzadła po zewnętrznej stronie stawu skokowego, a stopa podczas urazu ucieka do zewnątrz
- skręcenie stawu skokowego ewersyjne – uszkodzenie lub zerwanie więzadeł po zewnętrznej stronie, kiedy stopa podczas urazu ucieka do wewnątrz
- z odłamaniem awulsyjnym więzadła – więzadło stabilizujące staw skokowy odrywa się od kości
Skręcenie stawu skokowego – objawy
U pacjentów ze skręceniem kostki zwykle obserwuje się charakterystyczne objawy, jednak w różnym stopniu nasilenia. Lekkie skręcenie stawu skokowego najczęściej powoduje delikatny dyskomfort i niezbyt silny ból, który nie powinien utrudniać normalnego funkcjonowania. Może wystąpić także nieduży i chwilowy obrzęk oraz tkliwość w miejscu zwichnięcia.
Umiarkowany stopień urazu charakteryzuje się już nieco bardziej nasilonymi dolegliwościami bólowymi i ograniczoną ruchomością stawu, które utrudniają chodzenie. Obrzęk jest już znacznie większy niż w przypadku lekkiego skręcenia kostki, a z czasem może pojawić się również niestabilność stawu skokowego.
Z kolei ciężka postać skręcenia stawu skokowego charakteryzuje się długotrwałym bólem, który jeszcze bardziej nasila się w przypadku każdej próby poruszania. Dolegliwości bólowe są na tyle intensywne, że uniemożliwiają chodzenie, a obrzęk obejmuje już cały staw. Pacjent przez cały czas odczuwa także niestabilność stawu skokowego.
Najczęstsze objawy skręcenia stawu skokowego:
- siniak w okolicy stawu
- ból nasilający się podczas ruchu
- tkliwość w miejscu urazu
- niestabilność stawu
- ograniczona ruchomość
- problemy z chodzeniem
To może Cię zainteresować: Trampolina. Metoda rehabilitacji czy przyczyna kontuzji?
Zasada PRICE, czyli pierwsza pomoc po urazie
Zasada PRICE to ochrona kontuzjowanego miejsca przed dalszym urazem w pierwszych dniach po powstaniu kontuzji. Mowa tutaj przede wszystkim o używaniu kul ortopedycznych lub ortezy w celu zabezpieczenia stawu skokowego oraz zapobiegania nadwyrężaniu uszkodzonych więzadeł. Kontuzjowany staw powinien mieć jak najlepsze warunki do leczenia i powrotu do pełnej sprawności.
Zerwane więzadła mają zdolność zrastania się, jednak po przebytym urazie nie wracają do swojego dawnego stanu. W miejscu uszkodzenia tworzy się blizna przypominająca w swojej strukturze i budowie pierwotne tkanki, która ma za zadanie scalić zerwane więzadła. Późniejsza rehabilitacja ma umożliwić im prawidłowe zagojenie się i dobre funkcjonowanie z powstałą blizną.
Zasada PRICE powinna być powszechnie stosowana, aby ochronić staw skokowy, wspomóc leczenie skręcenia i usprawnić rehabilitację po przebytym urazie.
W przypadku skręcenia I stopnia można rozpocząć leczenie w warunkach domowych. Warto sięgnąć wówczas po popularne żele na urazy, stłuczenia i obrzęki, które łagodzą uciążliwe dolegliwości. Gojenie mogą wspomóc także domowe sposoby, takie jak okłady z liści kapusty w celu zniwelowania obrzęku. Powinniśmy też pamiętać, aby nie obciążać uszkodzonego stawu i ograniczyć chodzenie. Ulgę mogą przynieść również okłady z lodu czy kompresja, czyli ucisk uszkodzonego stawu skokowego bandażem elastycznym lub stabilizacja i ucisk za pomocą ortezy. W pierwszym okresie po urazie warto rozważyć również krioterapię. Schładzanie uszkodzonego miejsca zapobiega wynaczynianiu krwi do stawu — im większy się obrzęk, tym dłuższy powrót do sprawności.
Jeśli jednak dolegliwości bólowe utrzymują się przez kilka dni i nie ustępują, powinniśmy zaczerpnąć porady specjalisty. Lekarz lub fizjoterapeuta wskażą dalszą drogę leczenia i dobiorą odpowiednią metodę terapeutyczną.
Niezwykle ważną rolę w procesie powrotu do sprawności w przypadku umiarkowanych i ciężkich skręceń stawu skokowego odgrywa fizjoterapia. Zadaniem fizjoterapeuty jest odpowiednie rozplanowanie planu rehabilitacji w taki sposób, aby powstała w miejscu urazu blizna była jak najbardziej podobna do pierwotnej tkanki. Jej mobilizacja ma za zadanie przywrócić staw do dawnej sprawności.
Skręcenie stawu skokowego – leczenie
Kiedy więc powinniśmy zgłosić się do lekarza lub fizjoterapuety, a kiedy możemy podjąć próby samodzielnego leczenia? O ile w przypadku lekkiego skręcenia stawu skokowego samoistne gojenie się uszkodzonej tkanki jest możliwe, to już w przypadku umiarkowanego lub ciężkiego skręcenia kostki, zwlekanie z wizyta u specjalisty może pogorszyć stan zdrowia pacjenta i skutkować kolejnymi urazami w przyszłości.
W przypadku II lub III stopnia skręcenia stawu skokowego, kiedy obserwujemy już wysięk, należy zgłosić się do specjalisty. Dlaczego pomoc lekarza lub fizjoterapuety jest tak ważna? Podczas skręcenia kostki może bowiem dochodzić do złamań, o czym się właściwie w ogóle się nie mówi! Nie powinniśmy więc zwlekać z wizytą u specjalisty.
Specjalista może wówczas zlecić wykonanie badania RTG oraz wykonać badanie palpacyjne, na których podstawie może podjąć decyzję co do sposobu dalszego leczenia. Warto mieć także świadomość, że skręcenie stawu skokowego w skrajnych przypadkach może wymagać leczenia operacyjnego. Jeśli dojdzie do uszkodzenia więzozrostu, czyli miejsca, gdzie kość piszczelowa łączy się z kością strzałkową, konieczne będzie ich zespolenie. Taki zabieg ma na celu zapobiec wpadaniu kości skokowej do więzozrostu i upośledzenia funkcji kończyny dolnej.
W przypadku standardowego skręcenia kostki, czyli inwersyjnego skręcenia stawu skokowego, w zupełności wystarczy jednak odpowiednie postępowanie i właściwa rehabilitacja po skręceniu. Jeśli jednak więzadła nie zrosną się prawidłowo, leczenie operacyjne może być jednak konieczne. Właśnie dlatego odpowiednia rehabilitacja stawu skokowego warunkuje skuteczne leczenie oraz powrót do dawnej sprawności.
Skręcenie stawu skokowego – fizjoterapia i taping
Choć nieleczone skręcenie kostki nie prowadzi do trwałego kalectwa, może jednak skutkować szeregiem następstw utrudniających normalne funkcjonowanie. Jeśli staw skokowy po urazie jest niewydolny, z czasem w obrębie powierzchni stawowych może dojść do rozwoju zmian zwyrodnieniowych utrudniających chodzenie.
Rehabilitacja skręconej kostki
W procesie leczenia skręconej kostki niezwykle ważną rolę odgrywa rehabilitacja. Odpowiednia praca z fizjoterapeutą przyspiesza powrót do sprawności sprzed urazu. Właściwie prowadzona rehabilitacja nie tylko łagodzi obrzęk i niweluje ból, ale odbudowuje też propriocepcję czy czucie głębokie i zwiększa ruchomość uszkodzonego stawu.
Każdy uraz prowadzi do bardzo dużej traumy tkankowej i może mieć wpływ nie tylko na funkcjonowanie uszkodzonego stawu, ale również na funkcjonowanie innych układów. Odpowiednio wcześnie wdrożona rehabilitacja zapobiega pogłębianiu się dysfunkcji i przywraca prawidłową ruchomość uszkodzonych tkanek.
Warto więc jak najwcześniej rozpocząć rehabilitację, początkowo przeciwdziałając obrzękowi i bólowi, a następnie przyspieszając regenerację uszkodzonych tkanek oraz odzyskiwanie pełnej ruchomości stawu. Na samym początku spotkania z fizjoterapeutą powinny odbywać się kilka razy w tygodniu, a z czasem można stopniowo zmniejszać częstotliwość wizyt w gabinecie i zgodnie ze wskazówkami specjalisty ćwiczyć samodzielnie w domu.
Posłuchaj podcastu: Rehabilitacja medyczna – sposób na poprawę zdrowia
Profilaktyka i taping
Po przebytym urazie i zakończeniu rehabilitacji warto zadbać także o profilaktykę, która pozwoli zminimalizować ryzyko kolejnego uszkodzenia stawu w przyszłości. W przypadku osób regularnie uprawiających sport kluczowe jest odpowiednie przygotowanie tkanek do treningu w postaci rozciągania łydek, mięśni ud i mięśni grupy kulszowo-goleniowej, a także poprzez ćwiczenia rozgrzewające i aktywizujące stopy.
Profilaktycznie, zwłaszcza w przypadku profesjonalnych sportowców, ale także osób regularnie uprawiających sport, warto zabezpieczać narażone na uszkodzenia stawy tapingiem sztywnym. Taping sztywny polega na oklejaniu ciała nierozciągliwym plastrem w celu zabezpieczenia stawu skokowego przed niewłaściwym i niekontrolowanym ruchem, a w konsekwencji przed wystąpieniem kolejnego urazu. Plastry używane do tapingu swoją funkcją przypominają gips, umożliwiając niewielki ruch w stawie podczas treningu czy wykonywania ćwiczeń. Takie częściowe unieruchomienie stawu pozwala na stabilne utrzymanie kostki, zapobiegając uszkodzeniu tkanek.
Dowiedz się więcej: Kinezjotaping – na czym polega?
Skręcenie stawu skokowego: podcast do wysłuchania
Gościem Radiokliniki był Łukasz Dworakowski – mgr fizjoterapii, absolwent II Wydziału Lekarskiego oraz studiów podyplomowych Fizjoterapii w Sporcie WSM. Wykładowca na studiach podyplomowych AWF Warszawa oraz założyciel i dyrektor Kliniki Sportu w Warszawie. Zapraszamy do wysłuchania całej rozmowy!
Sprawdź także >> Odnowa biologiczna w sporcie – zasady
