Trawa cytrynowa, znana także jako palczatka cytrynowa czy cytronella, to roślina ceniona na całym świecie za jej właściwości lecznicze oraz walory kulinarne — od dawna jest jedną z najpopularniejszych przypraw kuchni azjatyckiej. Często sadzi się ją także w przydomowych ogródkach ze względu na efektowny wygląd. Gęste kępy długich i trzcinowatych liści cieszą jednak nie tylko oko, bo trawa cytrynowa wydziela aromatyczny i niezwykle przyjemny cytrynowy zapach. Roślina ta jest również wykorzystywana w kosmetyce i pielęgnacji skóry trądzikowej oraz przetłuszczającej się. To jednak nie koniec jej zalet! Kiedy warto więc sięgać po trawę cytrynową?
Kilka słów o trawie cytrynowej
Trawa cytrynowa (łac. Cymbopogon citratus), niektórym znana także jako palczatka cytrynowa lub cytronella, to wieloletnia roślina tropikalna z rodziny traw. Pochodzi z południowo-wschodniej Azji, gdzie rośnie dziko lub w uprawach i znana jest już od wielu lat. Świadczyć może o tym, chociażby fakt, że jest jedną z najczęściej stosowanych przypraw w kuchni azjatyckiej. Spotyka się ją także w wielu rejonach Ameryki Południowej czy krajach basenu Morza Śródziemnego.
Trawę cytrynową dodaje się między innymi do zup, sosów, napojów i wielu innych orientalnych dań. Możemy spotkać ją w daniach przygotowywanych w woku, tradycyjnym azjatyckim curry czy tajskich zupach. Ta aromatyczna roślina świetnie komponuje się z mleczkiem kokosowym, imbirem i curry. Bardzo często dodaje się ją także do dań przygotowywanych na bazie ryb i owoców morza.
Jadalną częścią trawy cytrynowej jest podstawa liści oraz bulwa. Z kolei jej łodyga wykorzystywana jest głównie jako aromatyczna przyprawa, nadająca potrawom charakterystyczny i orientalny smak.
Choć palczatka niewątpliwie nadaje potrawom świeży cytrynowy smak, zastosowanie w kuchni tej rośliny nie ogranicza się tylko do jej walorów smakowych. Palczatka może być także przyzwoitym źródłem węglowodanów oraz białka.
Trawa cytrynowa – składniki odżywcze
- witamina C
- witamina A
- tiamina
- ryboflawina
- niacyna
- witamina B6
- kwas foliowy
- wapń
- żelazo
- magnez
- fosfor
- potas
- sód
- cynk
- kwasy tłuszczowe (nasycone/ jednonienasycone/ wielonienasycone)
Jak wygląda trawa cytrynowa?
W uprawie palczatka cytrynowa nie przekracza zwykle 1,5 m wysokości. W warunkach naturalnych może jednak osiągać nawet 2-3 metry wysokości. Trawa cytrynowa zachwyca nie tylko swoimi rozmiarami, ale również efektywnym wyglądem. Tworzy gęste kępy zielonych, podłużnych liści o ostrych brzegach, a jej drobne kwiaty o zielono-czerwonej barwie układają się w kłosy.
Bujne kępy palczatki przypominają inne trawy ozdobne, dlatego bardzo często zdobią ogrody oraz tarasy. I to nie tylko te urządzone w stylu orientalnym, ale także minimalistycznym!
Uprawa trawy cytrynowej
Uprawa trawy cytrynowej w przydomowym ogródku nie powinna sprawiać dużego problemu. Trawę cytrynową wysiewa się wczesną wiosną — pod koniec marca. Nasiona umieszcza się w pojemnikach wypełnionych ziemią i lekko dociska, a następnie polewa wodą. Jeśli ustawimy je na słonecznym i ciepłym stanowisku, już po kilku dniach mogą pojawić się pierwsze siewki. Pamiętajmy także, aby świeżo zasianą, dopiero kiełkującą trawę cytrynową chronić przed wiatrem.
Pielęgnacja trawy cytrynowej
Zarówno uprawa, jak i pielęgnacja tej rośliny nie powinny przysporzyć nam kłopotów, o ile będziemy pamiętać o kilku ważnych zasadach.
Cymbopogon citratus to roślina niezwykle wrażliwa na zimno, należy więc chronić ją przed ujemnymi temperaturami. Choć jest rośliną wieloletnią, w Polsce niestety nie przetrwa zimowania w gruncie. Liście trawy cytrynowej w niskiej temperaturze od razu usychają, a poniżej 0°C roślina całkowicie przemarza. Jeśli jednak chcemy, aby roślina cieszyła nasze oko w kolejnym sezonie, możemy przesadzić ją do doniczek i przenieść do pomieszczenia, w którym nie będą zagrażać jej minusowe temperatury.
Musimy także pamiętać o obfitym i regularnym podlewaniu palczatki w trakcie sezonu — jej podłoże powinno być wilgotne. Warto wspomagać ją wówczas również nawozem wieloskładnikowym, dzięki czemu przyspieszymy jej wzrost. UWAGA: zimą należy jednak ograniczyć podlewanie rośliny do całkowitego minimum.
Kiedy zbierać trawę cytrynową i jak robić to prawidłowo?
Samodzielnie wyhodowaną palczatkę cytrynową można wykorzystać do wielu celów, a jej zbieranie nie jest trudne. Warto jednak pamiętać, że choć zasianą w przydomowym ogródku roślinę można pozyskiwać w trakcie całego sezonu wegetacyjnego, to najlepiej jednak zbierać ją przed pojawieniem się pierwszych przymrozków. Z kolei surowiec z okazów hodowanych w warunkach domowych można pozyskiwać przez cały rok.
Łodygi palczatki najlepiej odciąć lub odłamać jak najbliżej ziemi. Można je także wykręcać. Po zebraniu surowca usuwa się zdrewniałą zewnętrzną część rośliny oraz liście, które można później ususzyć i wykorzystać jako aromatyczny dodatek do potraw oraz napojów.
Świeżą trawę cytrynową można przechowywać około 2-3 tygodni w lodówce. Jej łodygi można także zamrozić. Trzeba jednak wykorzystać je w ciągu kilku miesięcy.
Suszenie trawy cytrynowej
Dobrym rozwiązaniem będzie także suszenie pozyskanego z palczatki surowca. Najprostszym i najbardziej znanym sposobem jest suszenie trawy cytrynowej na powietrzu. Powinniśmy znaleźć przewiewne, ale ciepłe i suche miejsce, gdzie pozostawimy ściętą roślinę na około dwa tygodnie do całkowitego wysuszenia.
Inną skuteczną metodą jest suszenie palczatki w piekarniku. W tym przypadku powinniśmy zwrócić jednak szczególną uwagę na temperaturę, aby zbiory się nie spiekły. Bardzo ważne jest również utrzymywanie temperatury suszenia na stałym poziomie.
Po wysuszeniu trawę cytrynową należy przechowywać w szczelnie zamkniętym i szklanym pojemniku. Surowiec trzeba także chronić przed słońcem, wilgocią i wysoką temperaturą. Trawa cytrynowa przechowywana w odpowiedni sposób dłużej zachowa swoje właściwości, nie tracąc przy tym swojego wyjątkowego aromatu i smaku.
Trawa cytrynowa – właściwości lecznicze i zastosowanie w medycynie
Ze względu na swoje liczne właściwości prozdrowotne cytronella znana i stosowana jest już od wieków. Dawniej chętnie korzystali z niej mieszkańcy Azji i Ameryki Południowej, a jej tradycyjne zastosowania znajdują potwierdzenie we współczesnych badaniach.
Cymbopogon citratus to bogate źródło składników odżywczych. Za najbardziej wartościowe uznaje się świeżo zebrane łodygi oraz liście trawy cytrynowej i pozyskiwany z nich olejek lemongrasowy.
Najlepszym wyborem będzie oczywiście świeżo zebrana palczatka, która ma najwięcej właściwości prozdrowotnych. Naszemu organizmowi przysłuży się jednak także suszona trawa cytrynowa. Co dobrego może przynieść nam regularne spożywanie trawy cytrynowej?
Trawa cytrynowa na usprawnienie pracy układu pokarmowego i migrenę
W medycynie ludowej trawa cytrynowa była skutecznym środkiem łagodzącym niestrawność i bóle brzucha oraz sposobem na pobudzenie apetytu. Wyciągi z rośliny wspomagają leczenie wielu schorzeń i dolegliwości ze strony układu pokarmowego – minimalizują wzdęcia i zaparcia oraz hamują wymioty.
To może Cię zainteresować: Jak skutecznie zadbać o dobre trawienie?
Tradycyjnie palczatkę stosowano podczas migren i nawracających bólów głowy. Z kolei w Ameryce Południowej roślinę cały czas używa się w celu poprawy koncentracji oraz usprawnienia procesów myślowych i rozjaśnienia umysłu.
Palczatka wspomaga funkcjonowanie układu odpornościowego, a także wykazuje działanie antybakteryjne, rozkurczające i przeciwkaszlowe. Z tego względu poleca się ją w leczeniu przeziębień oraz różnego rodzaju infekcji i zakażeń.
Trawa cytrynowa na obniżenie poziomu glukozy i złego cholesterolu
Współczesne badania wykazały, że Cymbopogon citratus reguluje poziom glukozy we krwi i obniża poziom złego cholesterolu. W trakcie badań przeprowadzonych na szczurach przez naukowców z Uniwersytetu Medycznego w Lagos okazało się, że wodny ekstrakt ze świeżych liści trawy cytrynowej obniżał poziom glukozy w osoczu i redukował stężenie cholesterolu całkowitego, trójglicerydów, lipoprotein o niskiej gęstości oraz lipoproteiny o bardzo niskiej gęstości w zależności od dawki. Jednocześnie podnosił także poziom lipoprotein o wysokiej gęstości w osoczu, ale bez wpływu na stężenie trójglicerydów.
Ze względu na ten efekt prozdrowotny specjaliści zalecają jej spożywanie osobom chorym na cukrzycę typu 2.
Trawa cytrynowa w walce z nowotworami
Na uwagę zasługują również potencjalne właściwości przeciwnowotworowe trawy cytrynowej. Za to działanie odpowiada jeden z jej składników — citral. Jedno z badań z 2009 roku wykazało, że podanie wyciągu z trawy cytrynowej bezpośrednio do guza redukowało jego wzrost i hamowało jego rozprzestrzenianie. W trakcie badań pod mikroskopem okazało się, że olejek Cymbopogon citratus zapoczątkowuje proces obumierania komórek rakowych, co daje duże nadzieje dla pacjentów z nowotworami. Uzyskane efekty były jednak uzależnione od zastosowanej dawki.
W 2013 roku do podobnych wniosków doszli również badacze z Bharathiar University w Indiach, którzy w badaniach in vitro wykazali pozytywny wpływ olejku z trawy cytrynowej na hamowanie wzrostu komórek raka szyjki macicy. Wszystkie uzyskane wyniki wskazują, że olejek z trawy cytrynowej i jego składnik citral mogą być potencjalnie używane do produkcji leków przeciwnowotworowych. Potrzeba jednak bardziej miarodajnych i dokładniejszych badań.
Właściwości przeciwdepresyjne trawy cytrynowej
Ponadto naukowcy wskazują także na potencjalne właściwości przeciwdepresyjne trawy cytrynowej. Badania przeprowadzone na szczurach miały ocenić, czy roślina może odwrócić zaburzenia neurobehawioralne i biochemiczne wywołane przez stres związany z porażką społeczną. Badacze wykazali, że wodny ekstrakt z liści Cymbopogon citratus w dawkach 50, 100 i 200 mg/kg minimalizuje uczucie niepokoju oraz objawy depresji, a także redukuje deficyt pamięci oraz potrzebę izolacji społecznej.
Wysnuto więc wniosek, że trawa cytrynowa może działać przeciwdepresyjnie, przeciwlękowo i przeciwamnezyjnie. Warto rozważyć włączenie trawy cytrynowej do diety, aby poprawić swoje samopoczucie i kondycję psychiczną, a także zminimalizować ryzyko chorób, takich jak depresja czy amnezja.
Sprawdź także: Zioła na uspokojenie i dobry sen – kompleksowy przewodnik
Trawa cytrynowa w codziennej pielęgnacji
Choć roślina ma szerokie działanie prozdrowotne potwierdzone licznymi badaniami, z jej właściwości czerpie nie tylko medycyna, ale także kosmetyka.
W przemyśle kosmetycznym coraz częściej wykorzystuje się olejek trawy cytrynowej, znany także jako olejek lemongrasowy. Dzięki swoim orzeźwiającym właściwościom jest częstym składnikiem dezodorantów i perfum. Stosuje się go również w produkcji płynów do kąpieli, balsamów, peelingów oraz mydeł, którym nadaje świeży i rześki zapach.
Kosmetyki z dodatkiem tej egzotycznej rośliny to strzał w dziesiątkę zwłaszcza w przypadku skóry trądzikowej. Trawa cytrynowa wykazuje właściwości antybakteryjne i ściągające, a także skutecznie redukuje wydzielanie sebum. Bardzo często można więc znaleźć ją w kosmetykach do pielęgnacji cery z trądzikiem.
Posłuchaj podcastu: Skąd ten trądzik, czyli jak na stan skóry wpływa nasz codzienny styl życia?
Palczatka sprawdzi się także w leczeniu innych problemów skórnych, takich jak stany zapalne. Skutecznie detoksykuje i oczyszcza cerę, minimalizuje problem rozszerzonych porów, a także redukuje widoczność przebarwień.
Po kosmetyki z dodatkiem cytronelli mogą sięgać również osoby zmagające się z cellulitem. Trawa cytrynowa poprawia krążenie i ujędrnia skórę, a także przywraca jej prawidłowy koloryt. Ponadto redukuje obrzęki oraz normalizuje pH.
Olejek z trawy cytrynowej może ułatwić leczenie grzybicy stóp i paznokci.
Olejek lemongrasowy warto włączyć także do codziennej pielęgnacji włosów. Wspomoże leczenie łupieżu i zredukuje nadmierne przetłuszczanie, jednocześnie wzmacniając i odżywiając cebulki włosów.
Trawa cytrynowa nie tylko dla ciała, ale i ducha
Olejek z trawy cytrynowej sprawdzi się nie tylko w łagodzeniu schorzeń, uporczywych dolegliwości czy codziennej pielęgnacji. Oddziałuje także na centralny system nerwowy, wywołując efekt uspokajający, a także świetnie relaksuje i odpręża.
Warto sięgać także po napary z suszonej trawy cytrynowej, które spożywane regularnie poprawią nastrój i ochronią nas przed pojawieniem się stanów depresyjnych. Suszone źdźbło trawy cytrynowej można dodać również do ulubionej herbaty.
Chcąc wzmocnić działanie uspokajające i odprężające, warto sięgać także po olejek eteryczny z trawy cytrynowej. Doskonale znają go miłośnicy aromaterapii — inhalacje z jego użyciem działają kojąco na układ nerwowy i psychikę, a także wspomagają oddychanie, a przy okazji… odstraszają komary i owady.
Więcej o olejkach eterycznych przeczytasz w dziale: AROMATERAPIA
Bibliografia
- Medical Health Guide, Lemon grass Herbal Medicine, [dostęp: 7.06.2022]
- O.A. Lawal i in.,Cymbopogon citratus, Medicinal Spices and Vegetables from Africa, 2017.
- M. Karkala, B. Bhushan, Review on pharmacological activity of Cymbopogon citratus, International Journal of Herbal Medicine 2014; 1 (6): 5-7.
- Mirghani MES, Liyana Y, Parveen J., Bioactivity analysis of lemongrass (Cymbopogon citratus) essential oil, International Food Research Journal 2012; 19(2):569-575.
- Gagan Shah, Richa Shri, Vivek Panchal, Narender Sharma, Bharpur Singh, A. S. Mann, Scientific basis for the therapeutic use of Cymbopogon citratus, stapf (Lemon grass), J Adv Pharm Technol Res. 2011 Jan-Mar; 2(1): 3–8.
- Kavisa Ghosh, Anticancer effect of lemongrass oil and citral on cervical cancer cell lines, Pharmacognosy Communications 3(4):41-48, 2013.
- Solomon Umukoro, Benneth Ben-Azu, Abayomi M. Ajayi, Adaeze Adebesin, Osagie Emokpae, Cymbopogon citratus aqueous leaf extract attenuates neurobehavioral and biochemical changes induced by social defeat stress in mice, Chinese Herbal Medicines Volume 12, Issue 3, July 2020, s. 303-309
