Witamina B3 (niacyna) działa pozytywnie na układ nerwowy i poprawia stan psychiczny człowieka. Dodatkowo witamina B3 wpływa pozytywnie na jakość snu, koi nerwy, zapewnia spokój psychiczny oraz poprawia zdolności poznawcze człowieka. Witamina PP wpływa również pozytywnie na stan skóry i wykazuje dobry wpływ w przypadku leczenia trądziku pospolitego. Działa też przeciwzapalnie, wpływając na aktywność komórek układu odpornościowego. Pisaliśmy o tym w pierwszym z artykułów: Witamina B3 (witamina PP, niacyna) – zadbaj o jej prawidłowy poziom, nie dopuść do niedoborów!„. Dzisiaj zajmiemy się dawkowaniem oraz zapotrzebowaniem na witaminę PP, zwłaszcza w chorobie. Zwrócimy też uwagę na interakcje oraz przeciwwskazania do jej suplementacji. 

[aktualizacja 11’2020]

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B3

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B3 (niacynę, witaminę PP) dla zdrowych osób dorosłych wynosi od 15 do 20 mg.

Zapotrzebowanie na niacynę zwiększa się w przypadku kobiet w ciąży i karmiących, przy dużej aktywności fizycznej (sportowcy) oraz u osób nadużywających alkoholu.

W przypadku chorób takich jak:

  • zakażenia HIV/AIDS,
  • zespół rakowiaka z przerzutami,
  • nowotwory,
  • gruźlica,
  • nieswoiste zapalne choroby jelit,
  • zespół upośledzonego wchłaniania,

zapotrzebowanie na witaminę B3 również znacznie wzrasta. 

Pacjenci przyjmujący leki, takie jak azatiopryna (silny lek immunosupresyjny), diazepam, L-dopa, karbidopa, fenobarbital, inhibitory proteaz, salicylamid, morazon, również powinni rozważyć dodatkowe przyjmowanie witaminy B3. Te leki mogą upośledzać jej metabolizm.

Na niedobory witaminy B3 mogą być również narażone osoby niedożywione oraz osoby z nieprawidłowo zbilansowaną dietą, w której spożywa się duże ilości kukurydzy oraz soi. 

Suplementacja witaminy B3 w chorobie

Należy zaznaczyć, iż leczenie witaminą B3 różnego rodzaju jednostek chorobowych  powinno odbywać się pod ścisłą kontrolą lekarza, gdyż dawki stosowane w tym przypadku są znacznie wyższe, niż te przy suplementacji profilaktycznej (20-50 mg niacynamidu), która jest dosyć bezpieczna i nie wykazuje toksyczności. 

W przypadku wybranych chorób dawki terapeutyczne przedstawiają się następująco: 

  1. zakażenie HIV/AIDS – 50 – 200 mg niacynamidu w postaci kompleksu witamin z grupy B;
  2. nowotwory – 3 razy dziennie po 500 mg niacynamidu;
  3. cukrzyca typu 1 – nawet do 3 000 mg niacynamidu w przypadku świeżego zdiagnozowania, by zapobiec objawom i rozwojowi choroby;
  4. hiperlipidemia (w przypadku niskiego poziomu lipoprotein HDL, wysokiego poziomu trójglicerydów, lipoprotein LDL i cholesterolu całkowitego) – 1-3 g kwasu nikotynowego o przedłożonym uwalnianiu (początkowo 375 mg na dzień, stopniowo zwiększając do 500 mg na dzień w odstępach 4 tygodniowych, aż do 1 500-3 000 mg dziennie), lub w postaci heksanikotynianu inozytolu 3 razy dziennie 400-800 mg dziennie;
  5. migreny i ból napięciowy głowy – doustnie 200-500 mg kwasu nikotynowego lub wlewy, początkowo 50-100 mg dziennie, z dodatkową podażą koenzymu Q10 i magnezu;
  6. pelagra – 300-500 mg niacynamidu;
  7. fotoalergiczne zapalenia skóry – 500-3000 mg niacynamidu, np. 3 razy dziennie po 1000 mg, co ważne – powyżej 7 dni przed ekspozycją na promienie słoneczne.

Wszystkie formy niacyny powinniśmy przyjmować w trakcie posiłków lub między nimi, z dużą ilością płynów, w kilku małych, pojedynczych dawkach. W trakcie leczenia witaminą B3 nie należy pić alkoholu oraz unikać bardzo gorących napoi. 

Różne formy niacyny i ich biodostępność

Witamina B3 dostępna jest w kilku postaciach:

  1. kwasu nikotynowego,
  2. nikotynamidu,
  3. heksanikotynianu inozytolu.

Największą biodostępnością cechuje się kwas nikotynowy. Należy jednak pamiętać, że suplementacja niacyny w tej postaci, szczególnie w większych dawkach, może powodować tak zwany efekt flush (flushing). Charakteryzuje się on uczuciem ciepła, rumieńcem lub zaczerwienieniem na twarzy i może utrzymywać się do godziny czasu. Nie jest to w żaden sposób niebezpieczne dla organizmu, jedynie nieestetyczne i może wprawiać w zakłopotanie w towarzystwie. Jaka jest na to rada? Warto wdrażać kwas nikotynowy małymi dawkami, powoli je zwiększając, przez kilka tygodni. Wtedy nieprzyjemny efekt może nie wystąpić.

Stosowanie witaminy w postaci heksanikotynianu inozytolu wywoływać może skutki uboczne, takie jak jak zaczerwienienie, zaburzenia tolerancji glukozy. Są znacznie łagodniejsze, niż te występujące w przypadku suplementacji kwasem nikotynowym.

Różnica pomiędzy kwasem nikotynowym a nikotynamidem jest taka, iż ten drugi nie obniża istotnie osoczowego poziomu cholesterolu i trójglicerydów, nie powoduje również zaczerwienienia na twarzy (efekt flush). Nikotynamid częściej stosuje się w przypadku chorób zapalnych skóry, takich jak trądzik lub w przypadku ogólnego niedoboru witaminy B3. Objawia się on głównie problemami skórnymi (rumień), pokarmowymi oraz objawami ze strony układu neurologicznego. 

Przeciwwskazania i objawy niepożądane podczas leczenia niacyną

Bardzo częstymi objawami niepożądanymi (głównie w przypadku kwasu nikotynowego) są nudności, niestrawność, wzdęcia, biegunki, czy nasilenie choroby wrzodowej. 

Przeciwwskazaniem do leczenia niacyną jest przede wszystkim ostra niewydolność sercowo-naczyniowa.

WAŻNE! W momencie stosowania kwasu nikotynowego w dawkach wysokich (około 1000 mg/dziennie) należy regularnie kontrolować stężenie glukozy, kwasu moczowego oraz enzymów wątrobowych – co 3 do 6 miesięcy. Należy wiedzieć, że kwas nikotynowy zmniejsza wrażliwość na insulinę. Przy dawkach powyżej 3 g na dzień nasila hiperglikemię u osób chorych na cukrzycę typu 2. W kilku przypadkach terapii kwasem nikotynowym zaobserwowano również tachykardię, arytmię, znaczne obniżenie ciśnienia tętniczego, obrzęki i bezsenność.

Badanie poziomu witaminy B3

Poziom witaminy B3 możemy zbadać głównie na podstawie wydalania jej metabolitów z moczem (próbkę powinno się pobrać ze środkowego strumienia moczu):

  • nerkowe wydalanie NMN czyli N-metyloamidu kwasu nikotynowego, niedobór < 0,8mg/24 godziny,
  • stosunek nerkowego wydalania dwóch metabolitów (N-metylo-2-pirydyno-3-karboksyamidu i NMN) z moczem, prawidłowy: 1,3-4,0, niedobór < 1
  • stosunek NAD+/NADP+ w erytrocytach, niedobór < 1,0.

Interakcje leków z niacyną

Warto zwrócić uwagę na specyficzne interakcje leków z niacyną. Są to:

  1. Antykoagulanty – kwas nikotynowy może przyczyniać się do przedłużenia czasu protrombinowego u pacjentów leczonych, na przykład warfaryną.
  2. Leki hipotensyjne – kwas nikotynowy może spowodować zwiększenie działania antyhipertensyjnego leków obniżających ciśnienie krwi, na przykład blokerów kanałów wapnia.
  3. Sulfinpirazon – kwas nikotynowy może hamować efekt nadmiernego wydalania kwasu moczowego z moczem powodowanego przez sulfinpirazon.
  4. Leki przeciwpadaczkowe – zastosowanie tych leków, takich jak na przykład fenobarbital, karbamazepina z nikotynamidem, może spowodować nasilenie działania przeciwdrgawkowego. Dodatkowo nikotynamid może zmniejszyć klirens karbamazepiny i prymidonu. 

Bezpieczeństwo suplementacji i leczenia witaminą B3

Biorąc pod uwagę fakt, iż z roku na rok zwiększa się spożywanie suplementów diety, w tym kwasu nikotynowego, naukowcy z Uniwersytetu Medycznego w Gdańsku przebadali kilka preparatów farmaceutycznych oraz suplementów diety na deklarowaną zawartość kwasu nikotynowego. Wyniki badania były zaskakująco dobre, stosunek zawartości niacyny oznaczonej do deklarowanej wynosił od 87 % do 114%.

W przypadku profilaktyki wynikającej z możliwych niedoborów lub niedoboru diagnostycznego, uzupełnienie witaminy B3 będzie bardzo efektywne i dosyć bezpieczne, nie wykazujące żadnej toksyczności. Organizacja Food and Nutrition Board (FNB) ustaliła średnią, górną granicę nikotynamidu oraz kwasu nikotynowego na 35 mg dziennie. 

W przypadku wystąpienia jednostki chorobowej nie należy leczyć się kwasem nikotynowym na własną rękę, tylko pod ścisłą kontrolą lekarza. Tylko wtedy możliwa jest kontrola ewentualnych objawów niepożądanych kwasu nikotynowego. 

Witaminy z grupy B – inne artykuły warte uwagi!

Te artykuły również mogą Cię zainteresować:

1. Witamina B12 – podstawy, które warto znać.

2. Witamina B12 – poznaj zwiększone ryzyko niedoborów, zwróć uwagę na interakcje!

3. Kwas foliowy (witamina B9) – ważne funkcje, przyswajalność, normy, objawy niedoborów.

4. Witamina B3 (witamina PP, niacyna) – zadbaj o jej prawidłowy poziom, nie dopuść do niedoborów!

5. Kwas pantotenowy (witamina B5) – źródła w diecie, funkcje i skutki niedoboru.

6. Witamina B2 (ryboflawina) – ważne funkcje i zadania oraz konsekwencje niedoboru.

7. Witamina B1 (tiamina) – funkcje, występowanie, objawy niedoboru, dzienne zapotrzebowanie.

8. Witamina B6 (pirydoksyna) – źródła w diecie, zwiększone zapotrzebowanie, objawy niedoboru.

9. Biotyna (witamina B7, witamina H) – źródła w diecie, objawy niedoboru, zwiększone zapotrzebowanie w stanach chorobowych.

10. Kiedy warto wykonać badanie poziomu metabolitów witamin z grupy B?

Bibliografia:

  1. Bańkowski E, Biochemia. Podręcznik dla studentów studiów medycznych wyd. II, 2009.
  2. Grober U, Mikroskładniki odżywcze, MedPharm Polska, Wydanie Polskie, Wrocław 2010;
  3. Gryszczyńska A, Witaminy z grupy B – naturalne źródła, rola w organizmie, skutki awitaminozy, Postępy Fitoterapii, 2009; 4 : 229-238
  4. Hoffer, A. Safety, side effects and relative nicotinic acid and nicotinamide. Schizophrenia 1969; 
  5. Lebiedzińska A, Czaja J, Hinz A, Szefer P, Ocena zawartości witaminy B3 w suplementach diety i preparatach farmaceutycznych, Probl Hig Epidemiol 2011: 92(3): 617-620;
  6. Lukasova M, Malaval C, Gille A, Kreo J, Offermanns S, Nicotinic acid inhibits progression of atherosclerosis in mice through its receptor GPR109A expressed by immune cells; The Journal of Clinical Investigation, 2011: 121(3): 1163-1173
  7. Majewski M, Lebiedzińska A, ocena wybranych produktów śledziowych jako źródła niacyny w diecie, Bromat. Chem. Toksykol. 2013: 4: 485-489;
  8. Markiewicz-Żukowska R, Naliwajko S, Bartosiuk E, Sawicka E, Omeljaniuk W, Borawska M, Zawartość witamin w dietach kobiet z chorobą Hashimoto; Bromat. Chem. Toksykol. 2011: 3: 539-543;
  9. Meyer-Ficca Mirella, Niacin; Advances in Nutrition; 2016: 7(3): 556-558;
  10. Mogielnicki A, Kramkowski K, Buczko W, Nikotynamid i jego metabolit – N-metylonikotynamid – tylko witamina czy może nowy lek do walki z chorobami układu krążenia i hemostazy? Kardiologia Polska 2008: 66 (10): 341-346;
  11. Nagalski A, Bryła J, Zastosowanie niacyny w terapii; Postępy Hig Med Dosw 2007: 61: 288-302
  12. Niedźwiedzki A. Komentarz: Bezpieczeństwo Witamin, Dr. Rath Research Institute 2013;
  13. Różańska D, Ilow R, Regulska-Ilow B, Wpływ procesów kulinarnych na zawartość wybranych witamin w żywności, tiamina, ryboflawina, niacyna, Bromat. Chem. Toksykol. 2013; 3 : 250-257
  14. Williams A Pete, Harder J, Foxworth N, Cochran K, Philip V, Porciatti V, Smithies O, John S, Vitamin B3 modulates mitochondrial vulnerability and prevents glaucoma in aged mice; Sience; 2017: 355(6326): 756-760; 
  15. https://bazalekow.mp.pl/leki/doctor_subst.html?id=605

3 KOMENTARZE

  1. Ciekawy artykul. Mam tylko jedno pytanie czy b complex z niacyna z firmy formeds[[2 kapsułki zawierają: inulina 120mg, witamina B1 50mg (4545%)*, witamina B2 50mg (3571%)*, niacyna (mg NE) 50mg (312%)*, cholina 50mg, kwas pantotenowy 50mg (833%)*, witamina B6 25mg (1785%)*, biotyna 500mcg (1000%)*, inozytol 50mg, folian 500mcg (250%)*, PABA 50mg, witamina B12 500mcg (20000%*).]] mozna zazywac przy karmieniu piersia 2,5 latka. Pytalamnjuz dwoch lekarzy, farmaceute i producenta i nikt mi nie odp na to pytanie tylko odsylaja od jednego do drugiego.

    • Preparat, który Pani wymieniła jest czysty czyli nie ma zbędnych dodatków, ma też dobre formy witamin. Karmienie piersią może być powiązane ze zwiększonym zapotrzebowaniem na witaminy z grupy B. Dawki tu zastosowane należą do średnich. Nie powinno być więc więc przeciwwskazań. Ktoś Pani zalecił stosowanie kompleksu B? Bo w tym preparacie to czy jedną czy dwie kapsułki się bierze zależy od zapotrzebowania Pani organizmu.

  2. czy jesli jestem w 8 miesiacu ciazy i zazywam jedna tabletke niacyny dziennie 50mg to czy jest to bezpieczne dla dziecka? ja sie czuje duzo lepiej i mam lepsza koncentracje i moj mozg jest bardzoej aktywny dlatego chcialabym brac ten suplement ale nie chcialabym zrobic krzywdy dzidziusiowi. Dodam ze moj mocz zmienil kolor na jaskrawy zolty. Czy to objawa nadmiernej suplementacji?
    Prosze o pomoc gdyz im wiecej czytam tym mniej wiem.

  3. Właśnie o to chodzi żeby był efekt flaah. Wtedy przez narządy i mozg przepływa więcej krwi co poprawia ich funkcjonowanie. Zacznijcie mówić prawdę wreszcie

Zapytaj lub skomentuj:

Napisz komentarz
Podaj swoje imię