Bacopa monnieri to kopalnia substancji aktywnych o wielokierunkowym działaniu. To roślina adaptogenna wzmacniająca organizm! Zioło wywodzi się z Ajurwedy i zaczyna być coraz bardziej doceniane nie tylko w medycynie alternatywnej, ale również akademickiej. Sprawdźmy, w czym może nam pomóc!
Bacopa monnieri – zioło niezwykle cenione w Indiach
Bacopa jest znana również pod innymi nazwami, jako Brahmi lub Jalanimba. Bezsprzecznie w Indiach jest najbardziej popularna oraz bardzo ceniona – stosowana jest tam już od 5 tys. lat.
Bacopa monnieri uznana jest za bardzo efektywny lek wspomagający procesy myślowe, koncentrację a nawet używana jako środek leczący padaczkę i różnego rodzaju zaburzenia psychiczne.
Szacuje się, że bacopa posiada nawet 100 różnych gatunków, należy do rodziny Scrophulariaceae, występuje głównie w Indiach, ale można ją także znaleźć w takich krajach jak Chiny, Nepal, Wietnam czy Stany Zjednoczone. Bacopa upodobała sobie tereny podmokłe, bagna lub ziemię pokrytą płytką taflą wody.
Pojawia się coraz więcej ciekawych badań, głównie na temat działania Brahmi na układ neurologiczny. Najbardziej jednak kojarzona jest jako roślina o działaniu adaptogennym.
Co rozumiemy pod pojęciem działania adaptogennego?
Obecnie literatura medyczna podaje, że rośliny adaptogenne to takie, które posiadają normalizujący wpływ na ludzki ustrój – nie nadstymulujący, ani nie blokujący normalnych jego funkcji, lecz działający raczej jako tonicum (środek wzmacniający). Mechanizm działania jest wciąż dokładnie poznawany, wiadomo natomiast, że te rośliny stymulują rdzeń nadnerczy oraz wykazują następujące właściwości:
- antyoksydacyjne;
- ochraniające wątrobę;
- obniżające nerwowość, lęki i niepokój;
- poprawiające sen, nastrój oraz zwiększenie motywacji do działania;
- stymulujące układ odpornościowy oraz szybszy powrót do zdrowia;
- poprawiające pamięć oraz koncentrację;
- zmniejszające ochotę na używki jak alkohol lub cukier prosty;
- poprawiające napięcie mięśni oraz zwiększenie mocy ich skurczu.
Do tej grupy możemy zaliczyć dosyć sporo roślin, najbardziej znane to m.in.: schisandra, rhodiola, andrographis, korzeń żeń-szenia oraz oczywiście bacopa.
Jakie warunki musi spełniać roślina, aby zostać uznana za adaptogenną piszemy w artykule: Adaptogeny – substancje roślinne przywracające równowagę organizmu.
Substancje aktywne oraz zakres działania Brahmi
Bacopa to kopalnia substancji aktywnych o wielokierunkowym działaniu. Najsilniejsze działanie wykazują dwie substancje wykryte w tej roślinie, mianowicie bakozyd A i B, należące do grupy saponin steroidowych. Występują w niej także liczne pochodne jak bakosaponiny A, B, C, D i G. Bhrami jest także bogata w aminokwasy, węglowodany i alkoholocukry (głównie D-mannitol), związki fenolowe oraz flawonoidy o działaniu naturalizującym wolne rodniki oraz przeciwzapalnym, zawiera także fitosterole oraz kwas betulinowy, który odpowiedzialny jest za śmierć komórek nowotworowych. Grupą wartą wspomnienia są także alkaloidy jak herpestyna i bramina, które wykazują działanie strychninopodobne.
Bacopa będąc źródłem wielu substancji biologicznie aktywnych, wykazuje sporo pozytywnych działań na nasz organizm, głównie takich jak:
- działanie antystresowe i poprawiające pamięć – badania kliniczne przeprowadzone na zdrowych osobach w średnim wieku potwierdziły działanie polepszające zdolności umysłowe przy stosowaniu ekstraktu z bacopy przez okres powyżej 12 tygodni.
Z kolei badania na szczurach z użyciem ekstraktu standaryzowanego na 25% bakozydów A dało działanie porównywalne do lorazepamu (lek o działaniu przeciwlękowym i uspokajającym), tylko bez żadnych skutków ubocznych. Główne działanie tych związków polega na zwiększeniu przepływu krwi w mózgu. Uważa się także, że bacopa pozytywnie wpływa na układ limbiczny oraz układ cholinergiczny, co skutkuje poprawą funkcji poznawczych oraz lepszą koncentracją. - działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne – działanie eliminujące wolne rodniki oraz działanie przeciwzapalne zawdzięczamy zawartości związków fenolowych oraz flawonoidów występujących w bacopie. Dodatkowo stres oksydacyjny, który może powstać przez różne związki aluminium został bardzo skutecznie zniwelowany po podaniu alkoholowego ekstraktu z bacopy.
- działanie neuroochronne – zaobserwowano działanie przeciwstarzeniowe u szczurów, po podaniu ekstraktu zawierającego bakozydy. Bacopie przypisuje się również działanie hamujące peroksydację lipidów w mózgu, zwiększające syntezę acetylocholiny oraz wpływające pozytywnie na neuroprzekaźniki. Dodatkowo ekstrakt z brahmi działa neuroprotekcyjnie poprzez chelatację jonów metali oraz działanie antyoksydacyjne.
- działanie przeciwdepresyjne – odnotowano poprawę u pacjentów z depresją po podaży ekstraktu z bacopy w dawce 300 mg. Mechanizm działania nie został jeszcze poznany dokładnie, ale uważa się że ten efekt jest związany z podniesieniem poziomu dopaminy oraz serotoniny przez bakozydy.
- działanie przeciwdrgawkowe – to działanie nie zostało jeszcze do końca poznane, przypuszcza się że ma ono związek z transmisją receptorów GABA i glutaminianu oraz blokowaniu kanałów sodowych, co w konsekwencji może przyczynić się do uspokojenia błon komórkowych neuronów.
- działanie wspomagające pracę wątroby – badania na szczurach wykazały działanie hapatoochronne, ekstrakt alkoholowy obniżał poziom enzymów wątrobowych ALAT i ASPAT oraz bilirubiny. Inne ciekawe badania przeprowadzane na szczurach pokazały, iż ekstrakt standaryzowany na prawie 10% bakozydów, powoduje łagodzenie lęków, które towarzyszą podczas abstynencji alkoholowej. Bacopa ma znaczący wpływ ochronny na wywołane odstawieniem alkoholu zachowania lękowe poprzez modulowanie markerów alkoholowych i genów receptorów GABA.
- działanie przeciwbakteryjne – to za sprawą kwasu betulinowego, który wykazał w badaniach zarówno działanie przeciwbakteryjne (głównie na Escherichia coli) jak i przeciwgrzybicze (Alternaria alternata i Fusarium fusiformi).
- doktor Różański przypisuje bacopie jeszcze kilka innych działań: rozkurczowe, przeciwbólowe, hamujące rozwój Helicobacter pylori oraz zapobiegające przerostowi gruczołu krokowego.
Uwaga na interakcje bacopy monnieri z lekami!
Łącznie leków z grupy przeciwdepresyjnych lub psychotropowych oraz roślin o działaniu adaptogennym może powodować różnego rodzaju niepożądane interakcje. Preparaty ziołowe, zwłaszcza wyciągi z różeńca, miłorzębu, żeń-szenia w połączeniu z wyżej wymienionymi lekami dają dosyć wysokie ryzyko interakcji farmakokinetycznej, jak i farmakodynamicznej.
Jak jest w przypadku bacopy? Otóż w przeprowadzanych badaniach jedną z najrzadziej występujących interakcji wykazały właśnie ekstrakty z bacopy. Badana grupa 147 osób była sprawdzana pod kątem pojawienia się objawów niepożądanych leków przeciwdepresyjnych, przeciwpsychotycznych, anksjolotyków oraz leków nasennych. W tylko jednym przypadku bacopa w połączeniu z fluoksetyną spowodowała tak zwany zespół serotoninowy. W dwóch przypadkach nastąpiło zatrzymanie moczu oraz SIADH po połączeniu backopy z haloperidolem. Odnotowano też (po jednym przypadku) zaburzenia pamięci w połączeniu z alprazolem, natomiast amnezja pojawiła się przy zażywaniu Zolpidemu.
Wśród wszystkich badanych wyciągów ziołowych łączenie bacopy z innymi lekami dawało zdecydowanie najmniej objawów niepożądanych, aczkolwiek trzeba mieć świadomość, że w bardzo rzadkich przypadkach jakaś niespodziewana interakcja może zajść.
Preparaty z bacopą już są dostępne na naszym polskim rynku. Firm, które je produkują jest dosyć sporo. Przy wyborze odpowiedniego środka zwracajmy przede wszystkim uwagę, żeby był to preparat w formie ekstraktu, najlepiej standaryzowany na zawartość bakozydów, bez dodatkowych niepotrzebnych wypełniaczy.
Zajrzyj do naszego działu >> Ziołolecznictwo << tam znajdziesz więcej ciekawych treści.
Bibliografia:
- Łojewski M, Muszyńska B, Sułkowska-Ziaja K, Bacopa monnieri L. Pennell – roślina o wielokierunkowym działaniu leczniczym, Borgis, Postępy Fitoterapii, 2014, 2, s. 84-89;
- Wolski T, Baj T, Ludwiczuk A, Sałata M, Głowniak K, Surowce roślinne o działaniu adaptogennym oraz ocena zawartości adaptogenów w ekstraktach i preparatach otrzymanych z rodzaju Panax, 2009, 2, s. 77-97;
- Steven Roodenrys i wsp, Chronic Effects of Brahmi (Bacopa monnieri) on Human Memory, Neuropsychopharmacology, 2002, 27(2), s. 279-281;
- Woroń J, Siwek M, Niepożądane efekty interakcji leków psychotropowych z produktami leczniczymi i suplementami diety zawierającymi wyciągi roślinne, Psychiatria Polska, 2018, 52(6), s. 983-996;
- Gupta G, Sharma L, Bacopa Monnieri Abrogates Alcohol Abstinence-Induced Anxiety-Like Behavior by Regulating Biochemical and Gabra1, Gabra4, Gabra5 Gene Expression of GABA A Receptor Signaling Pathway in Rats, BioMed Pharmacother, 2019, 111, s. 1417-1428;
- https://rozanski.li/153/bacopa-monnieri-w-fitoterapii/ ;
