Gdy Candida atakuje organizm. Poznaj objawy kandydozy, przyczyny, dostępną diagnostykę

W ciągu ostatnich lat obserwujemy znaczny wzrost zakażeń grzybiczych u ludzi. Dotyczy to zwłaszcza osób mających obniżoną odporność organizmu, co wiąże się m.in. z nieprawidłowościami w funkcjonowaniu układu pokarmowego. Problem stanowią też coraz częściej izolowane w środowiskach szpitalnych szczepy lekooporne. Wśród zakażeń grzybiczych najczęstsza jest kandydoza, czyli drożdżyca, a za infekcje zwykle odpowiada grzyb Candida albicans. Zaczyna jednak pojawiać się coraz więcej zakażeń wywołanych innymi grzybami – są to głównie mikroorganizmy naturalnie zamieszkujące nasze błony śluzowe i skórę. W tym artykule przyjrzymy się czynnikom, które sprzyjają rozwojowi infekcji grzybiczych oraz wyjaśnimy, jak wygląda diagnostyka infekcji grzybiczej.

Objawy zakażenia

Objawy kandydozy są niespecyficzne, dlatego wyłącznie na ich podstawie nie powinno się podejmować leczenia. Podstawą do rozpoczęcia terapii, a zwłaszcza leczenia ogólnoustrojowego, powinna być diagnostyka różnicująca, co wyjaśniamy w tym artykule.

1. Na kandydozę jamy ustnej wskazywać może biały lub żółtawy nalot na śluzówkach, na obrzeżu którego występuje rumień. Po starciu plamek odsłania się zaczerwieniona powierzchnia błony śluzowej, niekiedy nieznacznie krwawiąca.
2. Kandydoza przewodu pokarmowego:
   • Kandydoza przełyku w obrazie endoskopowym charakteryzuje się występowaniem biało-żółtawych płytek na zaczerwienionej błonie śluzowej, rzadziej pojawiają się owrzodzenia. Rzadkim powikłaniem są krwawienia, perforacja czy przetoka przełykowo-aortalna. Chory odczuwa ból i trudności w przełykaniu. Może także pojawić się ból zamostkowy czy ból w nadbrzuszu oraz objawy ogólne, takie jak gorączka. Występują one jednak sporadycznie.
   • Grzybica żołądka i jelit z reguły bywa następstwem innych bardzo ciężkich chorób, w tym nowotworowych. W badaniu endoskopowym śluzówki żołądka i jelit widoczne mogą być owrzodzenia, nadżerki, białawe płytki lub błony rzekome. Objawy kliniczne są niespecyficzne, są to: biegunka, nudności, wymioty, wzdęcia i bóle brzucha oraz krwawienie z przewodu pokarmowego.
3. Drożdżakowe bądź mieszane (drożdżakowo-bakteryjne) zapalenie kącików ust objawia się z kolei zaczerwienieniem błony śluzowej i skóry w kącikach ust, szczelinowatymi pęknięciami, owrzodzeniami i strupami.
4. Kandydoza miejsc intymnych u kobiet to najczęściej: zaczerwienienie i obrzęk błony śluzowej, serowate upławy, świąd, pieczenie, a niekiedy dysuria. Z kolei u mężczyzn początkowo drobne krostki i pęcherzyki mogą się zlać po zaniedbaniu w rumieniową powierzchnię, sączącą, niekiedy z białymi nalotami. Może rozwinąć się zapalenie cewki moczowej.
5. Kandydoza na skórze może rozwinąć się w takich miejscach, jak fałd międzypośladkowy, okolice odbytu czy fałdy pachwinowe i podpiersiowe oraz w przestrzeniach międzypalcowych rąk i stóp. Początkowo matowo-biała powierzchnia zmienia się przez złuszczenie w ciemnoczerwone, połyskliwe, wilgotne i bolesne nadżerki. Ognisko chorobowe odgraniczone jest od zdrowej skóry odwarstwionym naskórkiem.
6. Kandydoza wałów i płytek paznokciowych charakteryzuje się stanem zapalnym wału paznokciowego z obrzękiem oraz zaczerwienieniem i bólem. Płytka paznokciowa staje się szorstka, matowa i występują bruzdy poprzeczne.

Z kolei wrotami dla rozsiewu grzybów Candida i w jego następstwie pojawienia się kandydozy systemowej, są głównie uszkodzone śluzówki przewodu pokarmowego i okolica zakażonych cewników naczyniowych. Objawy kandydozy rozsianej są bardzo niespecyficzne. U chorego może pojawić się gorączka, zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej (SIRS) oraz zespół niewydolności wielonarządowej (MODS). Charakterystyczne są także zmiany skórne, takie jak wysypka gruboguzkowa i grudki oraz zmiany w siatkówce widocznych w badaniu dna oka. W ostrych postaciach na narządach wewnętrznych mogą powstawać mikroropnie.

Sprawdź, jak leczyć >> ból gardła

Grzyby z rodzaju Candida spp. – charakterystyka

Grzyby z rodzaju Candida są w naszym otoczeniu czymś naturalnym. Bytują na błonach śluzowych przewodu pokarmowego, układu oddechowego i moczowo-płciowego oraz na skórze człowieka. Zazwyczaj nie odczuwamy z tego powodu żadnych dolegliwości. Problem może pojawić się dopiero wtedy, gdy z jakiegoś powodu zostanie naruszona równowaga – związana zarówno z naszą własną odpornością, jak i z niekorzystnymi zmianami w mikrobiomie jelitowym. Wtedy zwykle niegroźny grzyb może stać się przyczyną infekcji powierzchniowej lub co gorsza, infekcji systemowej w naszym ciele.

Za kandydozę, czyli chorobę grzybiczą wywołaną przez nadmierne namnażanie się drożdżaków z rodzaju Candida, odpowiada głównie Candida albicans (50–70% przypadków) i w mniejszym zakresie także gatunki, takie jak: Candida glabrata, Candida krusei, Candida parapsilosis, Candida dubliniensis czy Candida tropicalis.

Zakażenia powierzchniowe szczepami Candida spp.

Zakażenia powierzchniowe grzybami dotyczą skóry i paznokci oraz błon śluzowych jamy ustnej, gardła, przełyku, jelit czy pochwy. U osób ze słabszą kondycją zdrowotną taka powierzchniowa grzybica po wyleczeniu może mieć tendencję do nawrotów, natomiast rzadko przeradza się w rozsianą kandydozę. Nawroty mogą być związane na przykład z zaburzeniami hormonalnymi, hematologicznymi, innymi infekcjami, chorobą nowotworową i jej leczeniem oraz z nieprawidłowościami funkcjonowania układu pokarmowego.

Wiele kobiet boryka się z nawracającymi infekcjami pochwy. Szacuje się, że za 85% z nich odpowiada Candida albicans, a z powodu zmian hormonalnych takie zakażenia dotyczą 75% kobiet w ciąży. Objawy grzybicy to najczęściej biała, serowata wydzielina oraz świąd sromu i pochwy.

Nie da się całkowicie wyeliminować grzyba ze środowiska, ponieważ jest on w nim stale obecny. Należy zatem przyjrzeć się tym czynnikom, które sprzyjają grzybiczym infekcjom objawowym i postarać się je wyeliminować. Są to między innymi:

• cukrzyca
• nadużywanie antybiotyków
• przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych
• stosowanie hormonalnej terapii zastępczej

Pamiętajmy też, że nadmiernie wyjaławiające środki higieny osobistej, będą naruszać i powodować niszczenie prawidłowej flory bakteryjnej, a w konsekwencji skutkować rozwojem niekoniecznie sprzyjających nam mikroorganizmów.

Kandydoza powierzchniowa skóry zwykle leczona jest empirycznie, czyli na podstawie zaobserwowanych objawów i bez wykonywania szczegółowych badań patogenu. Istnieje tu pewne niebezpieczeństwo, o którym warto wspomnieć! W terapii najczęściej stosuje się leki działające miejscowo, a dopiero gdy wystąpią nawroty choroby, lekarze sięgają po leczenie ogólnoustrojowe polegające na podawaniu leków przeciwgrzybiczych.

Przekłada się to niestety na coraz większą oporność grzybów na stosowane leki. Dodatkowo trzeba tu zaznaczyć, że nie dysponujemy zbyt dużym arsenałem farmaceutyków zwalczających zakażenia drożdżakami, zwłaszcza że część z nich działa w stosunku do Candida wyłącznie grzybostatycznie, a nie grzybobójczo. Leki te nie powinny być więc nadużywane, podobnie jak antybiotyki w zakażeniach bakteryjnych, aby nie doprowadzić do nadmiernej selekcji mikroorganizmów opornych na farmaceutyki.

Stosowanie silnych farmaceutyków zwalczających choroby grzybicze powinno być zarezerwowane dla osób zmagających się kandydozą systemową, u których występuje stan  zagrożenia życia. Śmiertelność rozsianej kandydozy u pacjentów na oddziałach intensywnej opieki medycznej (OIOM) waha się bowiem od 40-75%.

W przypadku kandydozy powierzchniowej należy więc skupić się na wzmocnieniu organizmu pacjenta. Co to oznacza? To przede wszystkim: 

• uzupełnienie niedoborów witamin i minerałów
• poprawa stanu mikroflory jelitowej
• redukcja stresu
• leczenie choroby podstawowej pacjenta
• eliminacja czynników sprzyjających nawrotom choroby, np. nadużywanie leków, zła dieta i używki

Kandydoza systemowa

O kandydozie systemowej mówimy, gdy grzyb przedostanie się do krwi (kandydemia), a następnie rozsieje się do narządów wewnętrznych i tkanek. 

Zazwyczaj szczep Candida, powodujący takie zakażenie, pochodzi ze śluzówek swojego gospodarza. Pojawiają się jednak też zakażenia szpitalne, wynikające z kontaktu z personelem medycznym oraz interwencjami medycznymi, na przykład ze stosowaniem cewników donaczyniowych. Wśród szczepów szpitalnych mogą pojawić się szczególnie zjadliwe szczepy oporne na leki. Stosowanie leków prowokuje bowiem grzyba do zmian wykształcających odporność na substancję leczniczą. 

Drugim w kolejności patogenem z tego rodzaju jest Candida glabrata. Z kolei Candida tropicalis występuje najczęściej u chorych na białaczkę, a Candida parapsilosis wywołuje kandydozy towarzyszące długotrwałemu cewnikowaniu lub stosowaniu urządzeń protetycznych.

Najważniejsze czynniki predysponujące do kandydozy systemowej:

• neutropenia (obniżenie liczby granulocytów obojętnochłonnych poniżej 1500/mikrolitr)
• zaburzenia czynności neutrofili przez leki, takie jak np. sulfonamidy, tetracyklina czy aminoglikozydy
• rozległe oparzenia
• zaburzenia funkcji układu pokarmowego, w tym flory bakteryjnej jelit
• marskość wątroby
• ostra białaczka szpikowa, ostra białaczka limfocytarna i inne nowotwory hematologiczne
• zespół mielodysplastyczny
• biorcy przeszczepów narządów miąższowych poddani immunosupresji
• nieleczona cukrzyca
• HIV z małą liczbą limfocytów CD4+
• przewlekle stosowane steroidy
• długotrwałe antybiotykoterapie lekami o szerokim spektrum przeciwbakteryjnym
• nowotwory i ich leczenie, czyli stosowanie niektórych chemioterapeutyków (wysokie dawki cytarabiny, fludarabiny, alemtuzumabu i inne) 
• inwazyjne procedury medyczne: wentylacja mechaniczna płuc, długotrwałe cewnikowanie układu moczowego, długotrwała kaniulacja naczyń, zabiegi chirurgiczne w obrębie jamy brzusznej, żywienie pozajelitowe
• dożylne stosowanie narkotyków

Pacjentami dużego ryzyka są osoby, u których:

• liczba granulocytów jest mniejsza niż 500 neutrofili/mm³ krwi co najmniej od 10 dni, niezależnie od czynników odpowiadających za taki stan 
• utrzymuje się gorączka powyżej 38°C trwająca dłużej niż 96 godzin, pomimo stosowania szerokowidmowej antybiotykoterapii
• zastosowano leki immunosupresyjne w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających lub stosuje się je obecnie
• wcześniej podejrzewano zakażenie grzybicze (przy poprzednich epizodach neutropenii lub u osób zakażonych HIV)
• stosowano kortykosteroidy dłużej niż 3 tygodnie w ciągu ostatnich 60 dni
• występują objawy choroby „przeszczep przeciwko gospodarzowi” (ang. GVHD,  graft-versus-host disease), czyli niepożądanej reakcji fizjologicznej zachodzącej w organizmie biorcy przeszczepu pod wpływem wprowadzonych obcych antygenowo limfocytów

Czynniki, przez które grzyby Candida mogą stać się zagrożeniem

Grzyby z rodzaju Candida, a najsilniej Candida albicans, mają zdolności do adhezji, czyli przyczepiania się do komórek gospodarza. Dzieje się tak dlatego, że na ich powierzchni znajdują się biocząsteczki (adhezyny), zdolne do łączenia się z receptorami na powierzchni komórek nabłonkowych, błony komórkowej, wewnątrzkomórkowych białek macierzy i białek surowicy – albumin, fibrynogenu, transferyny, białek dopełniacza. Na zdolność do adhezji wpływają warunki w środowisku takie jak pH, temperatura, stężenie cukrów czy liczba komórek grzyba. 

Warto tu wspomnieć, że właściwa, zdrowa mikrobiota jelitowa konkuruje z grzybami i innymi patogennymi organizmami o miejsce wiązania się na błonie śluzowej. Właśnie dlatego jej rola w zapobieganiu zakażeniom jest tak ważna.

Przeczytaj więcej: Mikrobiota jelitowa. Jakie działania jej szkodzą, prowadząc do dysbiozy?

Pleomorfizm to zdolność grzyba do tworzenia ze swoich pojedynczych drożdżopodobnych komórek czterech form morfologicznych: 

• blastokonidiów (zarodników, które pozwalają na wczesny etap kolonizacji tkanek gospodarza)
• form kiełkujących
• pseudostrzępek, czyli wydłużonych łańcuchów nieoddzielających się komórek
• strzępek prawdziwych, czyli rurkowatych tworów, w których poszczególne komórki rozdzielone są przegrodami zawierającymi pory. Umożliwiają one przepływ cytoplazmy, a nawet organelli komórkowych pomiędzy nimi. Strzępki prawdziwe wywierają ciśnienie na tkanki gospodarza i produkując enzymy hydrolityczne, aktywnie penetrują w głąb tkanek.

Ostateczną i najbardziej inwazyjną formą grzyba jest grzybnia złożona z masy strzępek. Candida albicans potrafi także w niesprzyjających warunkach stworzyć przetrwalniki – chlamydospory.

Aktywność enzymatyczna

Szczepy Candida spp. charakteryzują się też aktywnością enzymatyczną – grzyb wytwarza enzymy hydrolityczne (lipazy, fosfolipazy i proteazy aspartylowe). Enzymy te atakują błony komórkowe gospodarza, które są zbudowane z białek i lipidów. Ułatwia to adhezję i kolonizację błon śluzowych oraz trawienie komórek odpornościowych i przeciwciał. Szczepy, które nie mają zdolności do produkcji enzymów, pozbawione są właściwości chorobotwórczych. Dodatkowo jeden ze składników ściany komórkowej grzyba – mannan – zaburza funkcję ludzkich neutrofili, hamuje uwalnianie mieloperoksydazy oraz działa niszcząco na tkanki gospodarza.

Mimikra molekularna

Ważną cechą grzybów z rodzaju Candida jest mimikra molekularna. Oznacza to, że grzyb wykształcił na swej powierzchni struktury antygenowe podobne strukturalnie i funkcjonalnie do tkanek organizmu gospodarza. Pozwala mu to unikać naszych mechanizmów obronnych.

Zmienność fenotypowa

Ponadto drugim czynnikiem pozwalającym oszukiwać układ odpornościowy jest zmienność fenotypowa. W obrębie tego samego gatunku, do którego nasz organizm jest już przyzwyczajony, mogą występować różne fenotypy, które różnią się w zdolności do adhezji czy produkcji enzymów i toksyn.

Zdolność tworzenia biofilmu

Candida spp. ma również zdolność tworzenia biofilmu. Biofilm to zorganizowana struktura, która w zależności od właściwości morfologicznych szczepu oraz warunków środowiska, składa się z komórek drożdżopodobnych i/lub strzępek i jest bardziej odporna na działania układu odpornościowego oraz stosowane leki.

W procesie zakażenia Candida albicans bytujące w naszym organizmie jednokomórkowe grzyby pączkują, zwiększając swoją liczbę. W sprzyjających warunkach dochodzi do ich adhezji na błonach śluzowych i uwolnieniu przez nie grzybiczych enzymów trawiennych, które podrażniają tkanki, wywołując odpowiedź zapalną. Następnie wypustki grzyba penetrują zniszczone tkanki. Od siły tkanek i kondycji układu odpornościowego zależy więc siła odpowiedzi obronnej gospodarza.

Prowadząc badania nad hodowlami Candida albicans zauważono, że różne czynniki środowiskowe wpływają na to, czy grzyb będzie preferował formę jednokomórkową, czy formował strzępki. Zauważono między innymi, że dodatek do pożywki tyrosolu, temperatura powyżej 37°C, %5 stężenie CO2, pH 8, 5%, składniki takie jak D-glukoza, L-prolina, L-cysteina, L-glutamina, glutation, N-acetyloglukozamina oraz obecność surowicy krwi (10%) stymulowały proces filamentacji, czyli kiełkowania z formy drożdżakowej do strzępkowej. W różnych eksperymentach zaobserwowano też, że przy braku problemów z dostępem do tlenu i oddychaniem wewnątrzkomórkowym grzyb preferuje formę jednokomórkową. Gdy zabraknie mu tlenu w środowisku lub jego komórki mają problem z oddychaniem, preferuje wówczas powstawanie strzępek.

Zahamowanie rozrostu strzępek na rzecz formy jednokomórkowej może nastąpić przy obniżeniu temperatury poniżej 37°C, w pH 4-7, wysokiej osmolarności środowiska i bogatej w składniki odżywcze pożywce. Wzrost strzępek hamuje także duża gęstość komórek, łatwo zużywalne źródło azotu czy obecność farnesolu.

To, że Candida ma dużą zdolność do przystosowania się do zmiennych warunków otoczenia daje jej siłę przetrwania. Zmiana z jednej formy na drugą stanowi swoisty mechanizm ochronny grzyba. Niesprzyjające warunki skłaniają go do przejścia w formę zapewniającą mu przetrwanie. Ta forma jest także bardziej szkodliwa dla gospodarza i bardziej wymyka się spod kontroli jego mechanizmom obronnym.

Wpływ nadmiaru grzybów z rodzaju Candida na organizm człowieka

W normalnych warunkach zdrowotnych żyjemy z grzybami Candida w zgodzie i równowadze. Jednak osoby wrażliwe mogą reagować na jego obecność, co skutkuje pojawieniem się objawów chorobowych.

Grzyby z rodzaju Candida podejrzewa się o wzbudzanie reakcji alergicznych w związku z występowaniem u nich antygenów mogących reagować ze swoistymi przeciwciałami IgE człowieka. Wśród najlepiej poznanych antygenów są enolaza, mannan i kwaśna proteinaza.

Celiakia

Istnieje teoria, według której u pacjentów z celiakią początek choroby może wywołać kolonizacja Candida albicans. Istnieje bowiem podobieństwo sekwencji jednego z białek ściany komórkowej (HWP1) grzyba do sekwencji zawartych w gliadynie. Co więcej, białko to stanowi substrat transglutaminazy tkankowej, która podobnie jak składowe endomysium, może tworzyć z nim wiązania kowalencyjne. W efekcie drożdżaki Candida mogą stymulować tworzenie przeciwciał przeciwko glutenowi oraz autoprzeciwciał przeciwko transglutaminazie i endomysium.

To może Cię zainteresować: Celiakia – jak ją rozpoznać i skutecznie leczyć?

Niektórzy badacze wskazują, że Candida albicans może stymulować w jelitach stan zapalny. Wytwarza ona bowiem proteazę zdolną do degradowania immunoglobulin SigA, IgA1 i IgA2. Proteaza ta może wywołać odpowiedź ze strony limfocytów B. Candida pobudza też komórki tuczne naszego układu odpornościowego do wytwarzania histaminy i prostaglandyny E2 pod wpływem glikoprotein ściany komórkowej grzyba oraz wytwarzanego przez niego alkoholu.

Stan zapalny

Czynnikami toksycznymi grzyba są m.in. jego enzymy trawienne, za pomocą których niszczy komórki i tkanki oraz wywołuje stan zapalny. Uszkodzenie bariery jelitowej zmniejsza powierzchnię wchłaniania składników odżywczych oraz ułatwia przenikanie różnych toksyn czy alergenów z pożywienia. Także jego produkty przemiany materii trafiają do krwioobiegu, stanowiąc obciążenie metaboliczne. Aldehyd octowy będący produktem przemiany materii grzybów Candida jest normalnie metabolizowany przez naszą wątrobę do substancji łatwo usuwalnych z organizmu. Przy słabej pracy wątroby bądź nadmiarze tego metabolitu mogą się pojawić bóle i zawroty głowy, zmęczenie czy brak koncentracji.

Toksyny Candida, a wśród nich najbardziej znana kandidalizyna (kandidatoksyna), wpływają na komórki układu odpornościowego – makrofagi, „przeprogramowując” ich metabolizm w kierunku zwiększonego zużycia glukozy w formie glikolizy beztlenowej. Taki proces ma wspierać ich szybką proliferację i przeżycie, podobnie jak w komórkach nowotworowych. Istnieje niebezpieczeństwo, że taka patogenna zmiana może promować nadmierne zapalenie, a nawet onkogenezę. Kilka badań wykazało związek Candida albicans z rakiem oraz zdolność tego grzyba do wytwarzania silnych substancji rakotwórczych, takich jak nitrozoaminy lub aldehyd octowy, zmieniających DNA i prowadzących do punktowych mutacji. Ponadto ekspresja cząsteczek zapalnych i adhezyjnych w komórkach śródbłonka indukowana obecnością grzyba została powiązana z promocją przerzutów w wątrobie. 

Istnieje dodatkowy aspekt związany z nadmiernym wykorzystaniem beztlenowej glikolizy przez makrofagi. Potrzebują one zwiększonego dowozu glukozy, aby efektywniej działać przeciwdrobnoustrojowo i zabijać patogen. Candida konkuruje z makrofagami o glukozę, ale o ile makrofagi są od glukozy uzależnione, to grzyb może w swoim metabolizmie wykorzystywać różne źródła węgla. W związku z tym, gdy wyczerpie się dostępna glukoza, makrofagi umierają, a grzyb czerpiąc inne składniki odżywcze, wygrywa. Dlatego jedną z opcji terapeutycznych dla poprawy przeżycia komórek gospodarza jest zwiększenie dostępności glukozy, aby utrzymać funkcję obronną makrofagów. Okazało się, że zwiększenie poziomu glukozy w diecie badane na modelu mysim poprawiło stan myszy z kandydozą ogólnoustrojową.

Diagnostyka inwazyjnej kandydozy

W przypadkach zakażeń inwazyjnych objawy kliniczne nie są wystarczające do postawienia diagnozy, ponieważ są one nieswoiste. Chorzy z upośledzeniem odpowiedzi immunologicznej są często skąpoobjawowi. Na przykład: pojawia się u nich tylko gorączka (choć u 10% pacjentów nawet ona nie występuje), trudno więc rozpoznać zakażenie na podstawie obrazu klinicznego. A wiedza, z jakim patogenem mamy konkretnie do czynienia, ma kluczowe znaczenie w terapii osób z bardzo obniżoną odpornością. Tu liczy się czas i skuteczność leczenia. Bardzo ważne jest też przeprowadzenie badania wrażliwości na leki przeciwgrzybicze, bo duża ilość patogennych grzybów jest coraz bardziej oporna na leki.

Dostępne badania i ich ograniczenia

• konwencjonalne badania mikroskopowe – szybka i tania metoda badań u pacjentów z grzybicami skóry, włosów i paznokci oraz zakażeniami miejsc intymnych
• posiewy mikrobiologiczne i identyfikacja gatunków – w przypadku kandydozy rozsianej posiew z krwi może wychodzić ujemny, co utrudnia rozpoznanie
• badania histologiczne w przypadku kandydozy rozsianej – najbardziej wiarygodna metoda, ale i bardzo trudna ze względu na możliwość pobrania materiału (diagnostyka inwazyjna)
• badania molekularne (PCR) wykrywające DNA grzyba – to dosyć droga metoda, wymagająca specjalistycznego sprzętu i podatna na zafałszowania ze względu na obecność grzybów w środowisku
• wykrywanie białek specyficznych dla Candida (mało czułe); polisacharydów ściany komórkowej np. mannanu (specyficzny dla ściany komórkowej Candida, test mało czuły) i 1,3 β-D-glukanu (niespecyficzny, obecny też w innych grzybach); polialkoholi wytwarzanych przez niektóre szczepy Candida, np. D-arabinitolu (badając stosunek do endogennego L-arabinitolu lub kreatyniny; testy te nie okazały się wystarczająco czułe i specyficzne do samodzielnego diagnozowania inwazyjnej kandydozy, a także nie zostały wystandaryzowane metodologicznie i walidowane w dużych, wieloośrodkowych badaniach klinicznych)
• wykrywanie przeciwciał przeciwko białkom i polisacharydom grzyba – z uwagi na to, że Candida jest obecna naturalnie w organizmie, istnieje ryzyko wyników fałszywie dodatnich
• zmiany narządowe powstałe w przebiegu kandydozy można uwidocznić w diagnostycznych badaniach obrazowych, takich jak ultrasonografia, tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny
• związane z kandydozą zmiany w siatkówce widoczne są w badaniu dna oka

Aby mieć pewność diagnozy grzybicy narządowej, należy uwzględnić cztery kryteria:

1. Obecność czynników ryzyka
2. Manifestacja kliniczna
3. Wynik badań mikologicznych
4. Wyniki badań histopatologicznych i/lub cytologicznych

Podsumowując, diagnostyka zakażenia grzybiczego nie jest taka prosta i oczywista. Jest jednak ważne, aby pacjent z grupy ryzyka leczony był szybko i skutecznie. Nie dysponujemy wieloma farmaceutykami leczącymi zakażenie grzybami. Dodatkowym problemem jest również to, że grzyby stają się na nie odporne, co obserwujemy również podczas leczenia zakażeń bakteryjnych antybiotykami.

W kolejnym artykule: Jak leczyć zakażenia grzybicze? poruszamy temat profilaktyki i leczenia (w tym leczenie naturalne) zakażeń grzybiczych.

Bibliografia

1. Staniszewska M., Bondaryk M., Kowalska M., Magda U., Łuka M., Ochal Z., Kurzątkowski W. „Patogeneza i leczenie zakażeń Candida spp.” 2014.
2. Stradomska T.J., Dzierżanowska D., Sobielarska D. „Evaluation of D-/L-arabinitol levels in hospitalized children during fluconazole prophylaxis therapy” 2005.
3. Stradomska T. J., Dzierżanowska D., Sobielarska D. „Urinary D/L- arabinitol levels of children with Down syndrome monitoring fungal infection Candida species”. 
4. Stradomska T. J., Tylki-Szymańska A., Kamińska M., Dzierżanowska D. „Evaluation of urnie D-arabinitol level (as ratio D-/L-arabinitol) in newborns after birth and 2 days later”.
5. Wykrywanie metabolitów w diagnostyce grzybic układowych w: Zakażenia grzybicze – wybrane zagadnienia pod red. Prof. D.Dzierżanowskiej, Stradomska T.J. 
6. Garczewska B., Romanowska E., Dzierżanowska D. „Epidemiology and antifungal susceptibility of Candida spp. causing systemic fungal infections in children.” 
7. T.J. Stradomska, B Bobula-Milewska, A Bauer, Z Mielniczuk, M Dąbkowska, M Syczewska, D Dzierżanowska; „Urinary d-Arabinitol/l-Arabinitol Levels in Infants Undergoing Long-Term Antibiotic Therapy” 2005
8. E. Reiss, T. Obayashi, K. Orle, M. Yoshida i RM Zancope-Oliveira „Non-culture based diagnostic tests for mycotic infections” 2018 
9. S. Otasević, S. Momcilović, N.M. Stojanović, M. Skvarc, K. Rajković, V. Arsić-Arsenijević „Non-culture based assays for the detection of fungal pathogens” 2018
10. B Christensson, G. Sigmundsdottir, L Larsson „D-arabinitol–a marker for invasive candidiasis” 1999
11. Kasperska-Zając A., Rogala E.„Candida albicans – czynnik przyczynowy chorób alergicznych” 2002
12. Trzaska D., Kocot-Warat M,, Czuba Z. „Fenotypowa plastyczność dimorficznych form Candida albicans” 2011
13. Głowacka A., Wittek N, Bednarek-Gejo A., Tyczkowska-Sieroń E., Bartoszko-Tyczkowska A., Trojanowska D., Budak A. „Ocena wpływu olejku pichtowego na aktywność enzymów hydrolitycznych wybranych szczepów Candida albicans” 2009
14. Rajkowska K., Nowicka-Krawczyk P., Kunicka-Styczyńska A. „Effect of Clove and Thyme Essential Oils on Candida Biofilm Formation and the Oil Distribution in Yeast Cells” 2019.
15. Bona E., Cantamessa S., Pavan M., Novello G., Massa A., Rocchetti A., Berta G., Gamalero E.„Sensitivity of Candida albicans to essential oils: are they an alternative to antifungal agents?” 2016.
16. Tucey TM, Verma J., Harrison PF, Snelgrove SL, Lo TL, Scherer AK, et al. „Glucose homeostasis is important for immune cell viability during candida challenge and host survival of systemic fungal infection” 2018.
17. Pellon A., Shervin Dokht Sadeghi Nasab, David L. Moyes „New Insights in Candida albicans Innate Immunity at the Mucosa: Toxins, Epithelium, Metabolism, and Beyond” 2020.