Łysienie plackowate – choroba młodych. Jak zaradzić temu problemowi? [podcast]

Łysienie plackowate to ciężka choroba, która objawia się patologicznym wypadaniem włosów. Jej przebieg nie jest jednorodny, przez co leczenie bardzo często trwa bardzo długo i wymaga od pacjenta dużej cierpliwości. Jakie są objawy i przyczyny tej choroby, a także co robić, gdy zauważymy pierwsze ogniska i jak leczyć łysienie plackowate?

Gościem Radiokliniki jest dr n. med. Tomasz Wasyłyszyn – dermatolog. Zapraszamy do wysłuchania rozmowy!

aktualizacja: 12’2023

Czym jest łysienie plackowate?

Łysienie plackowate (alopecia areata – AA) to choroba objawiająca się postępującym wypadaniem włosów na skórze głowy lub innych owłosionych częściach ciała. W jej przebiegu dochodzi do uszkodzenia mieszka włosowego, co prowadzi do nadmiernej lub całkowitej utraty włosów.

Chorobę tak samo często rozpoznaje się zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, a także u małych dzieci. Łysienie plackowate spowodowane jest czynnikami genetycznymi, które z kolei wyzwalają konkretne czynniki środowiskowe. Chorobę zalicza się do zaburzeń procesu różnicowania limfocytów. Do tej samej grupy należy m.in. atopowe zapalenie skóry (AZS).

Łysienie plackowate jest chorobą przewlekłą, u której przyczyn można dopatrywać się predyspozycji genetycznych, ale także zaburzeń autoimmunologicznych, naczyniowych oraz czynników psychicznych czy nieprawidłowości  w zakresie układu nerwowego.

Przebieg choroby nie jest jednorodny i zależy od stadium jej zaawansowania – toczący się stan zapalny prowadzi do uszkodzenia mieszków włosowych. W konsekwencji takiego stanu nagle lub stopniowo wypadają włosy, skutkując pojawieniem się charakterystycznych ognisk wyłysienia na głowie, okolicach brwi i rzęs, a nawet w miejscach intymnych czy na rękach i nogach.

Z łysieniem plackowatym łączą się też inne choroby, w których występują zjawiska autoimmunologiczne. Są to choroby tarczycy, takie jak zapalenie tarczycy typu Hashimoto, a także toczeń rumieniowaty, nużliwość mięśni, bielactwo czy cukrzyca typu I.  Diagnoza łysienia plackowatego często stawiana jest też u osób z zespołem Downa. Szacuje się, że aż ⅓ populacji z trisomią 21 zmaga się z tą chorobą.

Rodzaje łysienia plackowatego i przebieg choroby

Łysienie plackowate dzieli się na kilka rodzajów i typów ze względu na obszar występowania ognisk łysienia czy stopień nasilenia choroby.

Typy łysienia plackowatego:

• pospolity
• hipertoniczny
• atopowy
• kombinowany

Wyróżnia się także łysienie plackowate jedno- i wieloogniskowe, łysienie plackowate całkowite, które obejmuje całą skórę głowy oraz łysienie plackowate uogólnione, obejmujące owłosione obszary całego ciała. Z kolei ze względu na kształt zmian dzieli się je na łysienie wężykowate, siatkowate, ogniskowe i rozlane. Trzeba wspomnieć także o jednej z odmian łysienia plackowatego, jakim jest łysienie złośliwe. W jego najbardziej zaawansowanym stadium dochodzi do całkowitej utraty włosów.

Przebieg łysienia plackowatego można podzielić na trzy fazy. W pierwszej fazie na skórze głowy obserwuje się łyse “placki”, ale włosy nie wypadają w dużych ilościach. W drugiej fazie przechodzimy z fazy ogniskowej do nagłej lub stopniowej utraty wszystkich włosów. Z kolei w trzecim okresie na głowie pozbawionej włosów pojawiają się niewielkie ilości nowych włosów. 

Niestety typy łysienia plackowatego mogą przechodzić jeden w drugi i trudno jest je jednoznacznie sklasyfikować. Nie ma też jednego konkretnego obszaru głowy, gdzie ogniska choroby pojawiałyby się częściej. 

Przyczyny łysienia plackowatego

U przyczyn choroby leżą przede wszystkim predyspozycje genetyczne oraz czynniki autoimmunologiczne. Nie oznacza to jednak, że każda osoba obciążona ryzykiem rozwoju tej choroby od razu zachoruje na łysienie plackowate. 

Łysienie plackowate może mieć swój początek w momencie, gdy pojawi się konkretny czynnik środowiskowy – na przykład stres. Mówi się też, że większe predyspozycje do zachorowania mają osoby z pewnym typem osobowości. Łysienie plackowate często dotyka osoby o zamkniętej czy perfekcjonistycznej naturze. Choć taka zależność jest widoczna wśród pacjentów zgłaszających się do gabinetów lekarskich, nie wiadomo jednak, czy to konkretna postawa życiowa jest spowodowana rozwijającą się chorobą, czy sama choroba ma swoje podłoże w psychice i osobowości człowieka.

Łysienie plackowate może jednak dotknąć każdego, bez względu na wiek czy płeć – w takim samym stopniu dotyka kobiet, jak i mężczyzn. Może też pojawić się w każdym momencie życia – mówi się też, że jest to choroba osób młodych. Do lekarzy często zgłaszają się osoby poniżej 30. roku życia, którym nadmiernie wypadają włosy i nie są w stanie same poradzić sobie z tym problemem.

To może Cię zainteresować: Dlaczego włosy wypadają?

Łysienie plackowate – objawy i leczenie

Wypadanie włosów to normalne zjawisko, które wiąże się z naturalnym cyklem wzrostu włosa. W prawidłowym cyklu składającym się z trzech faz w końcowym okresie włos obumiera i zostaje usunięty ze skóry, a po pewnym czasie w tym samym miejscu wyrasta nowy włos. 

Na głowie człowieka znajduje się około 100-150 tysięcy mieszków włosowych i za normalne oraz całkowicie naturalne zjawisko uznaje się utratę 50-100 włosów dziennie. Kiedy jednak powinniśmy zacząć się niepokoić, że z naszymi włosami dzieje się coś niedobrego?

Objawy łysienia plackowatego

Wypadanie włosów może mieć różne przyczyny i stopień nasilenia, jednak pierwszym sygnałem świadczącym o łysieniu plackowatym jest pojawienie się ognisk łysienia. Początek choroby ma miejsce zwykle w jednym miejscu owłosionej skóry głowy (okolice potyliczne oraz czołowe i skroniowe) i często zostaje zauważony przez bliską osobę lub fryzjera. Najczęściej są to okrągłe wyłysiałe obszary skóry, ale łysienie plackowate może objawiać się też w innych częściach ciała: na twarzy w okolicach zarostu, brwi czy rzęs, miejscach intymnych, a nawet na rękach i nogach.

Obszary występowania łysienia plackowatego:

• owłosiona skóra głowy
• okolice zarostu, brwi i rzęs
• klatka piersiowa
• miejsca intymne
• ręce i nogi

Łysienie plackowate to choroba, która daje dość jednoznaczne i charakterystyczne objawy. Głównym problemem jest tutaj oczywiście patologiczne, nadmierne wypadanie włosów oraz obecność ognisk łysienia. Ponadto chorzy skarżą się na swędzenie, ale skóra wygląda na zdrową i gołym okiem nie są widoczne na niej zmiany zapalne. Dopiero podczas badania pod mikroskopem w zauważalne są nacieki autoreaktywnych komórek zapalnych, skierowanych przeciwko własnym mieszkom włosowym. 

Choć włosy mogą wypadać bardzo szybko – nawet w ciągu kilku dni – najczęściej jest to proces, który trwa jednak dłuższy czas. Stopniowe wypadanie włosów może trwać kilka, a nawet kilkanaście lat. Osoba chora powoli traci włosy na głowie i ciele, co początkowo może być zupełnie niezauważalne.

Rozpoznanie łysienia plackowatego

Diagnozę łysienia plackowatego stawia się na podstawie wywiadu lekarskiego i testu pociągania. Dodatkowo można wykonać specjalistyczne badania, takie jak dermoskopia czy ewentualne badanie histopatologiczne.

Choć łysienie plackowate nie jest chorobą zagrażającą zdrowiu lub życiu, wywołuje silne emocje i ogromny dyskomfort pacjenta. Chory bardzo często potrzebuje czasu, aby oswoić się z postawioną diagnozą i zastanowić się, czy w ogóle chce podjąć leczenie. Z tego względu zdarza się, że potrzebna jest także wizyta u psychologa jeszcze przed wdrożeniem leków.

Wsparcie psychologiczne to jeden z kluczowych aspektów całego procesu leczenia, biorąc pod uwagę nie tylko ogólny wygląd pacjenta, ale również często żmudną i długotrwałą terapię. 

We wielu przypadkach to właśnie od konsultacji psychologicznych rozpoczyna się proces leczenia, aby pacjent miał siłę walczyć z chorobą. Chory musi też być świadomy, że włosy nie odrosną od razu. Bardzo często pomiędzy pierwszą a drugą wizytą w gabinecie lekarskim następuje jeszcze znaczna utrata włosów, co może jeszcze bardziej osłabić kondycję psychiczną pacjenta. Chory musi być na to przygotowany.

Sposoby leczenia łysienia plackowatego

Pierwsza wizyta u dermatologa to najczęściej postawienie diagnozy oraz psychiczne przygotowanie pacjenta do rozpoczęcia terapii farmakologicznej. Leczenie chorych na łysienie plackowate opiera się na leczeniu miejscowym i ogólnym. Chorobę można skutecznie leczyć podając alergeny kontaktowe, takie jak DCP (difenylocyklopropenon), którego skuteczność ocenia się na poziomie 70%. Często też stosuje się leczenie glikokortykosteroidami podawanymi podskórnie lub w postaci żelów, kremów, maści czy płynów. Możliwe jest również stosowanie leków przeciwzapalnych, ale dają one niestety tylko krótkotrwałe rezultaty. 

Ponadto w leczeniu łysienia plackowatego wykorzystuje się także fotochemioterapię (PUVA/ PUVA-turban), wąskopasmową fototerapię UVB, mezoterapię, karboksyterapię czy kriomasaż. Nie mają one jednak wysokiej skuteczności. Pacjenci korzystają też z rozwiązań medycyny naturalnej i sięgają po naturalne metody leczenia. Domowe sposoby na łysienie plackowate, takie jak chociażby sok z cebuli, mogą być pomocne, jednak nie powinny zastępować profesjonalnej terapii. Odpowiednie leczenie to przede wszystkim leczenie pod okiem specjalisty, który na podstawie wywiadu lekarskiego i aktualnych wyników badań dobierze właściwe metody terapeutyczne. Dzięki temu można zmniejszyć ryzyko nawrotu chory. 

Pamiętajmy też, że chociaż łysienia plackowatego nie można całkowicie wyleczyć, jest to proces całkowicie odwracalny, o ile zostanie właściwie rozpoznane i nie mamy do czynienia z łysieniem bliznowaciejącym. Czas trwania leczenia i oczekiwania na porost włosów jest jednak kwestią indywidualną. Co ciekawe, u niektórych chorych samoistny odrost włosów następuje już po roku od ich utraty, jednak u większości z nich proces ten może trwać latami. Niestety wciąż wielu pacjentów zniechęca się brakiem szybkich efektów i rezygnuje ze stosowania leków, ryzykując dalszym postępem choroby i postępującą utratą włosów.

Uwaga: łysienie plackowate to nie łuszczyca! To dwie odrębne jednostki chorobowe.

Łysienie plackowate to nie tylko skóra – uwaga na paznokcie!

Ostatnim, najbardziej zaawansowanym stadium łysienia plackowatego jest stan, gdy choroba zaczyna atakować i uszkadzać paznokcie chorego.

Na samym początku na powierzchni paznokci pojawiają się prążki, a z czasem zaczynają się też kruszyć, a nawet całkowicie wypaść! Na samym początku leczenia, stan takich pacjentów poprawia się najczęściej właśnie od paznokci. Później wyrastają pojedyncze włosy na ciele, a dopiero na samym końcu pojawia się owłosienie na skórze głowy. 

Ważne: łysieniem plackowatym nie można się zarazić, ponieważ nie jest chorobą zakaźną.

Łysienie plackowate – podcast do wysłuchania

Gościem Radiokliniki był dr n. med. Tomasz Wasyłyszyn – dermatolog. Zapraszamy do wysłuchania rozmowy!