Chlorofil – nie tylko płynny. Właściwości i zastosowanie różnych form chlorofilu

Chlorofil to zielony barwnik znajdujący się w roślinach. Zawdzięczają mu swoją zieloną barwę oraz zachodzącą w nich z udziałem światła słonecznego fotosyntezę. Związek ten jest także bardzo potrzebny ludziom, m.in. do oczyszczania organizmu czy walki ze stanami zapalnymi. Chlorofil uzupełnia też nasze zapotrzebowanie na wiele składników mineralnych, a także ułatwia utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej, bo posiada silne właściwości alkalizujące. Ponadto wspomaga regenerację i rekonwalescencję organizmu narażonego na długotrwały stres lub inne obciążenia, które mają negatywny wpływ na nasze zdrowie. Czy powinniśmy więc go suplementować i w jakich przypadkach warto po niego sięgać?

Chlorofile to grupa organicznych związków chemicznych. Znajdują się w komórkach prawie wszystkich organizmów fotosyntetycznych, takich jak sinice, glony oraz rośliny. Z definicji chlorofile to cykliczne tertrapirole z charakterystycznym izocyklicznym pierścieniem pięcioramiennym. Stanowią grupę barwników lipidowych, a ich nazwa pochodzi od greckiego słowa „chloros”, co oznacza “żółtozielony”. 

Chlorofil – podział

Chlorofil ze względu na frakcje można podzielić na:

• a – chlorofil a jest najszerzej rozpowszechniony w roślinach, nadaje im niebieskozieloną barwę i znajduje się we wszystkich organizmach przeprowadzających fotosyntezę
• b – chlorofil b to barwnik źółtozielony, który możemy znaleźć w zielonych fotosyntetycznych roślinach, glonach i cyjanobakteriach typu II
• c –  chlorofil c można spotkać w błonach komórek niektórych glonów i stramenopili 
• d – chlorofil d znajduje się w niektórych czerwonych algach morskich
• f – chlorofil f, który występuje w niektórych sinicach; wiemy o nim jednak stosunkowo mało, bo został odkryty dopiero w 2010 roku

Źródła chlorofilu w diecie 

Może nie zdajemy sobie z tego sprawy, ale większość z nas chlorofil spożywa codziennie, o ile przestrzegamy zróżnicowanej diety. Źródłem chlorofilu są chociażby zielone warzywa i zioła, a badania sugerują, że każdego dnia zjadamy około 26-86 mg chlorofilu. Poniżej tabelka z zawartością dwóch frakcji chlorofilu a i b w poszczególnych warzywach:

Przeprowadzone badania modelowe pokazują, że diety bogate w chlorofil istotnie zmniejszają częstość występowania nowotworów wątroby i żołądka przy równoległej ekspozycji na związki rakotwórcze. 

Chlorofil jest naturalnym barwnikiem, który znalazł swoje zastosowanie w przemyśle spożywczym i kosmetycznym. Służy między innymi do barwienia produktów spożywczych takich jak: sosy, zupy, oleje, fermentowane napoje, słodycze czy lody. Natomiast w kosmetyce barwi się nim płyny do płukania jamy ustnej, pasty do zębów, dezodoranty, mydła, kremy i balsamy. Naturalny chlorofil jest świetną alternatywą dla sztucznych barwników i nie wykazuje żadnych toksycznych właściwości. Jeśli chcemy zadbać o swój organizm oraz poprawić jakość żywienia i styl życia, powinniśmy więc zwrócić na niego większą uwagę.

Działanie chlorofilu na organizm

Jedno z pierwszych badań nad działaniem chlorofilu zostało przeprowadzone już ponad 70 lat temu. Brało w nim  udział 50 osób cierpiących na przewlekłe owrzodzenia. Smarowali oni miejsca chorobowo zmienione maścią z rozpuszczalnymi w wodzie pochodnymi chlorofilu. Zadowalające efekty uzyskano aż u 47 osób, potwierdzając tym samym działanie przeciwzapalne i gojące tego związku.

Chlorofil a otyłość 

Ostatnio coraz więcej badań wykazuje, że chlorofil odgrywa również ważną rolę w łagodzeniu otyłości. Zaobserwowano m.in., że codzienne spożywanie 5g błon roślinnych zawierających chlorofil przez osoby z nadwagą przez 3 miesiące prowadzi do zmniejszenia masy ciała i obniżenia poziomu cholesterolu w surowicy. 

Podobne wyniki uzyskano u otyłych myszy, u których wdrożono dietę wysokotłuszczową. Suplementacja ekstraktem ze szpinaku bogatego w chlorofil (0,18 mg/10 g masy ciała przez 13 tygodni) zmniejszyła przyrost masy ciała i zredukowała stany zapalne. Poprawiła także tolerancję glukozy.  

Chlorofil a lipidy 

Oprócz badań in vivo, w kilku badaniach in vitro z użyciem modelu komórkowego odkryto również, że chlorofil może regulować metabolizm lipidów. Jednocześnie może hamować proliferację i różnicowanie adipocytów (komórki tkanki tłuszczowej) oraz blokować  proces tworzenia się nowych komórek tkanki tłuszczowej.

Chlorofil a anemia 

Z uwagi na to, że chlorofil wykazuje podobieństwo strukturalne do hemoglobiny stwierdzono, że może on działać jako substytut hemoglobiny w stanach jej niedoboru. Co ciekawe, bardzo często polecany jest szczególnie osobom zmagającym się z anemią. Biorąc jednak pod uwagę ilość przeprowadzanych badań, wiedza o wpływie chlorofilu na poziom hemoglobiny oraz leczenie anemii jest jednak zaskakująco mała. 

Interesujące badanie pojawiło się w 2022 roku. Miało ono na celu zbadanie wpływu chlorofiliny sodowo-miedziowej na szczury z niedokrwistością aplastyczną. Zwierzętom podawano pochodną chlorofilu, którą zdecydowano się dawkować po 25, 50 i 100 mg/kg. Następnie przeprowadzono analizę porównawczą morfologii krwi obwodowej. Wyniki badań potwierdziły, że chlorofilina może zwiększać liczbę płytek krwi oraz podnosić stężenie hemoglobiny we krwi obwodowej szczurów z anemią aplastyczną.

Chlorofil a mikroflora jelitowa

Dowody z użyciem modeli ludzkich i zwierzęcych sugerują, że chlorofil może modulować skład i różnorodność mikroflory jelitowej. Po pierwsze, leczenie zdrowych ludzi tylakoidami (część chloroplastu) bogatymi w chlorofil przez 12. tygodni zwiększyło liczebność wszystkich bakterii, zwłaszcza grupy Bacteriodes fragilis. Co więcej, chlorofilina – ekstrakt wyizolowany z chlorofilu, może łagodzić zwłóknienie wątroby u myszy poprzez przywrócenie prawidłowej mikroflory jelitowej. Świadczy o tym zmniejszony stosunek populacji Firmicutes do Bacteroidetes. 

Chlorofil a nowotwory – obiecujące wyniki badań

Już dawno udowodniono, że dieta bogata w zielone warzywa zmniejsza ryzyko powstania nowotworów. Chlorofil i jego pochodne okazały się bardzo skuteczne w wiązaniu wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (substancji rakotwórczych pochodzących głównie z niecałkowitego spalania paliw), amin heterocyklicznych (wytwarzanych podczas grillowania potraw), aflatoksyny (toksyny z pleśni w żywności, która powoduje raka wątroby) i innych cząsteczek hydrofobowych. 

Kompleks chlorofil-związek rakotwórczy jest znacznie trudniejszy do wchłonięcia przez organizm, więc większość jest wydalana z kałem. Chemoprotekcyjne działanie chlorofilu i jego pochodnych zostało przetestowane w laboratoryjnych hodowlach komórkowych oraz na zwierzętach. 

Pojawia się coraz więcej przekonujących dowodów na przeciwnowotworowe działanie chlorofilu. W Chinach przeprowadzono prospektywne randomizowane, kontrolowane badanie, które miało na celu sprawdzenie, czy chlorofilina może zmniejszyć liczbę przypadków raka wątroby, wynikających z ekspozycji na aflatoksyny w żywności (kukurydza, orzeszki ziemne, sos sojowy i sfermentowane ziarna soi). W grupie, która przyjmowała 100 mg chlorofiliny trzy razy dziennie, stwierdzono redukcję adduktów aflatoksyny-DNA aż o 55%. 

Z kolei w badaniu klinicznym przeprowadzonym w Holandii u pacjentów, u których zmniejszono spożycie chlorofilu w diecie, zaobserwowano wzrost zachorowalności na raka okrężnicy. Autorzy tego doświadczenia zasugerowali, że chlorofil odgrywał kluczową rolę w blokowaniu potencjalnego działania rakotwórczego hemu w świetle jelita. Ogólnie przyjmuje się, że chlorofile nie są dobrze wchłaniane ze światła jelit. Jednak nie da się wykluczyć możliwości, że znaczna część chlorofilów, jak również ich pochodnych, może mieć większą biodostępność, a tym samym być aktywna nawet w tkankach obwodowych.

Zdecydowanie potrzebna jest większa ilość badań na ten temat. Obecnie przyjmuje się jednak, że chlorofil i jego pochodne zapobiegają rozwojowi raka wątroby, jelita grubego i skóry.

Inne działania i właściwości chlorofilu

Istnieje przypuszczenie poparte badaniami na szczurach, że chlorofil może pomóc w zapobieganiu tworzenia się i wzrostu kryształów szczawianu wapnia w nerkach.

To odkrycie może dać nowe możliwości leczenia i zapobiegania kamicy nerkowej. Potrzeba jednak zdecydowanie większej ilości badań, najlepiej przeprowadzonych na ludziach.

W jednym z badań, w którym 62 pacjentom z problemami geriatrycznymi podawano tabletki z chlorofiliną (miedziowy kompleks chlorofilu), wykazano zdecydowane zmniejszenie przykrego zapachu pochodzącego z ciał pacjentów i ich kału. Dodatkowo u uczestników badania zaobserwowano zmniejszenie problemu z zaparciami. 

Dzięki już udowodnionemu działaniu antyoksydacyjnemu, chlorofil może być wykorzystywany w celu zapobiegania rozwojowi chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera czy choroba Parkinsona. 

Chlorofil pomaga również w utrzymaniu prawidłowego poziomu glukozy (dlatego zalecany jest w przypadku cukrzycy) oraz posiada działanie przeciwwirusowe. Ilość badań na ten temat jest jednak znikoma.

Suplementy diety z chlorofilem

Ilość chlorofilu w diecie można zwiększyć poprzez regularne spożywanie zielonych warzyw i ziół, a także poprzez spożywanie wodorostów morskich, mikroalg, napojów funkcjonalnych czy suplementów diety. 

W sklepach zielarskich lub aptekach bez problemu możemy dostać chlorofil. Występuje on pod różnymi postaciami, jako środek spożywczy lub suplement diety.  

Możemy więc kupić produkty, takie jak:

• naturalny sok z jarmużu, szpinaku, pokrzywy czy skrzypu polnego
• chlorofil w płynie – pozyskiwany jest głównie z lucerny siewnej i morwy białej, występuje w postaci chlorofiliny sodowo-miedziowej. Płynny chlorofil produkowany jest przede wszystkim na wodzie z dodatkiem stabilizatorów takich jak gliceryna rozpuszczalna. Ale w sprzedaży są także produkty z naturalnym aromatem, takim jak olejek miętowy.
• chlorella – zielona alga słodkowodna bogata w sód, potas, magnez, wapń i fosfor, cynk, mangan oraz żelazo. Alga ta zawiera też wiele witamin, przede wszystkim witaminę C, a także witaminy A i E. Znajdziemy w niej również niektóre witaminy z grupy B. Ostatnią grupą składników są barwniki, które w chlorelli występują w ilości 1-2% suchej masy. Stanowi ona dobre źródło karotenoidów i chlorofilu.
• spirulina – niebiesko-zielone algi o spiralnym kształcie. Spirulina zawiera kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6. W jej składzie występuje również błonnik pokarmowy, który stanowi 8-10% suchej masy. Dodatkowo jest dobrym źródłem witamin A, C, E i witamin z grupy B oraz minerałów. Znajdziemy w niej: żelazo, wapń, chrom, miedź, magnez, mangan, fosfor, potas, sód i cynk. Zawiera również barwniki, takie jak chlorofil a, fikocyjaninę oraz karoteny.
• zielony młody jęczmień – młode, zielone liście jęczmienia są dobrym, naturalnym źródłem witamin i składników mineralnych, antyoksydantów a także barwników. Zielony jęczmień zawiera znaczne ilości wapnia, żelaza, magnezu, β-karotenu, chlorofilu i witaminy C. Jest również bogaty w miedź, potas, mangan, cynk, kwas foliowy, kwas pantotenowy i witaminę B12. 

Pamiętajmy, żeby w trakcie stosowania suplementów diety z chlorofilem nie przekraczać zalecanej porcji do spożycia w ciągu dnia. W przypadku stosowania leków, zwłaszcza przewlekle, warto skonsultować się z lekarzem, żeby nie narazić się na wystąpienie interakcji między medykamentami a suplementem.

Chlorofil i jego wpływ na ludzki organizm – podsumowanie

Chlorofil to najbardziej rozpowszechniony pigment na ziemi, który poprawia ogólny stan organizmu i działa prozdrowotnie. Te naturalne związki o mocnej sile biologicznej obecne są w naszej codziennej diecie. O ich potencjalnie korzystnym wpływie na zdrowie człowieka donoszono już w pierwszej połowie XX wieku. Ilość badań doświadczalnych i klinicznych jest jednak wciąż niewielka. Do tej pory nie poznaliśmy dokładnego mechanizmu ich przeciwnowotworowego działania oraz ich wchłanialności w organizmie. 

Bezsprzecznie jednak dieta bogata w chlorofil, czyli zielone warzywa czy zioła, wpływa korzystnie na nasze zdrowie, bo dotychczasowe badania potwierdziły jego silne właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe. Dodatkowo chlorofil działa wspomagająco na utrzymanie prawidłowej masy ciała, a usuwając wolne rodniki, może zapobiec rozwojowi chorób cywilizacyjnych. 

Warto zaznaczyć, że silne działanie przeciwutleniające i hamujące procesy starzenia badano i udowodniono głównie stosując pochodne chlorofilu, a w szczególności chlorofilinę. Należy jednak podkreślić, że los chlorofilów w ludzkim organizmie oraz ich potencjalne działanie biologiczne pozostają w zasadzie niezbadane.

Sprawdź także, posłuchaj podcastu >> Jak prawidłowo nawodnić organizm?

Bibliografia 

1. Wieczorek J, Wieczorek Z, Części nadziemne popularnych warzyw jako źródło karotenoidów i chlorofilu w żywności, BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLIX, 2016, 3, str. 422 – 426;
2. Karwowska K, Skotnicka M, Pieszko M, Substancje bioaktywne występujące w zielonych suplementach diety, BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – LIII, 2020, 3, str. 129–136;
3. Li, Y., Cui, Y., Lu, F., Wang, X., Liao, X., Hu, X., & Zhang, Y. (2019). Beneficial effects of a chlorophyll-rich spinach extract supplementation on prevention of obesity and modulation of gut microbiota in high-fat diet-fed mice,; Journal of Functional Foods, 60, 1-12;
4. Weng G i wsp, Plant Extracts in Obesity: A Role of Gut Microbiota, Front Nutr, 2021 Sep 23, 8;
5. Solymosi K, Mysliwa-Kurdziel B, Chlorophylls and Their Derivatives Used in Food Industry and Medicine, Mini-Reviews in Medicinal Chemistry, 2016;
6. Michael S Donaldson, Nutrition and cancer: a review of the evidence for an anti-cancer diet, Nutr J, 2004 Oct 20;3:19;
7. Frugle A i wsp, Primary Outcomes of a Randomized Controlled Crossover Trial to Explore the Effects of a High Chlorophyll Dietary Intervention to Reduce Colon Cancer Risk in Adults; The Meat and Three Greens (M3G) Feasibility Trial, Nutrients, 2019 Oct 2;11(10):2349; 
8. Lu Ding, Lulin Xu, Yanxia Jin, Yongchang Wei, Yunbao Pan, Safat Sattar, Yuxin Tan, Tian Yang, Fuling Zhou, Efficacy of SXN in the Treatment of Iron Deficiency Anemia; A Phase IV Clinical Trial, Evid Based Complement Alternat Med, 2019, 3; 
9. Wang E, Wink M, Chlorophyll enhances oxidative stress tolerance in Caenorhabditis elegans and extends its lifespan, PeerJ, 2016 Apr 7,4;
10. Vankowa K i wsp, Chlorophyll-Mediated Changes in the Redox Status of Pancreatic Cancer Cells Are Associated with Its Anticancer Effects; Oxid Med Cell Longev, 2018 Jul 2;2018:4069167;
11. Jin X, Dai G, Xuan L, Zhang M, Jiang H, Sui Y, Effects of Sodium Chlorophyllin Copper on APO-1 Expression in Bone Marrow Mesenchymal Stem Cells of Rats with Aplastic Anaemia; J Immunol Res, 2022 Apr 6;2022:6792866;
12. Wangcharoen W., Phimphilai S.: Chlorophyll and total phenolic contents, antioxidant activities and consumer acceptance test of processed grass drinks, J. Food Sci. Technol., 2016; 53(12): 4135-4140.