Choroby alergiczne należą do najczęstszych chorób cywilizacyjnych. Dotykają nie tylko dorosłych, ale coraz częściej także małe dzieci. Uciążliwy kaszel, wodnisty katar czy zaczerwienione oczy budzą niepokój rodziców i rodzą wątpliwości, czy nawracające dolegliwości to tylko kolejna infekcja, a może oznaka rozwijającej się alergii. O tym, jak rozpoznawać alergie i jak je leczyć mówi dr Małgorzata Michalczuk – alergolog i pediatra z podwarszawskiej Przychodni dla dzieci i rodziców „TOLEK”.
Alergia. Czym jest i czym różni się od uczulenia?
Alergia jest schorzeniem układu odpornościowego, które charakteryzuje się nadwrażliwością na czynniki, które dla osób zdrowych są całkowicie neutralne. To nieprawidłowa reakcja organizmu na czynniki zwane alergenami. Mogą być nimi m.in. pyłki, sierść zwierząt lub żywność, które u osób zdrowych nie powodują żadnych objawów.
Alergeny u osób wrażliwych mogą wywoływać szeroko pojęte reakcje alergiczne.
Alergia jest chorobą, która występuje i rozwija się w każdym wieku. Uczulenie może pojawić się już w dzieciństwie lub w późniejszym okresie życia. Przebieg choroby jest niejednolity – objawy alergii mogą niespodziewanie pojawiać się i znikać. Aby choroba alergiczna mogła się rozwinąć musi zaistnieć powracający kontakt z alergenem oraz predyspozycja genetyczna.
Uczulenie, czyli skłonność do choroby alergicznej nie zawsze prowadzi do jej rozwoju!
Skłonność organizmu do wytwarzania swoistych przeciwciał IgE, czyli predyspozycja do rozwoju alergii nie warunkuje samej choroby alergicznej. Nie zawsze więc będzie skutkowała pojawieniem się objawów. Oznacza to, że nie każdy uczulony będzie mieć chorobę alergiczną.
Przyczyny i objawy alergii
Za rozwój alergii odpowiada niewłaściwa reakcja układu immunologicznego na czynniki zewnętrzne (alergeny). Organizm w kontakcie z alergenami, między innymi z: pyłkami, kurzem, substancjami pokarmowymi, a nawet jadem owadów wytwarza odpowiedź objawiającą się charakterystycznymi dolegliwościami.
Za większość objawów alergii odpowiada histamina, która łącząc się ze specyficznymi receptorami powoduje reakcje alergiczne.
Histamina blokuje receptory powodując podrażnienie zakończeń nerwowych. W efekcie pojawia się: świąd, zaczerwienienie, zwiększoną wydzielinę śluzu (katar), łzawienie oraz utrudnienia w oddychaniu lub bąble na skórze.
Przeczytaj także: Katar alergiczny u dziecka. Jak pomóc małemu alergikowi?
Alergie i ich rodzaje
Alergie zwykle dzieli się ze względu na rodzaj alergenów, które je wywołują. Wyróżnia się alergie: wziewne, pokarmowe, kontaktowe i iniekcyjne.
Alergie wziewne
Najbardziej powszechne są alergie wziewne, wywoływane przez alergeny dostające się do organizmu drogą oddechową. Najczęstszą przyczyną tych alergii są: pyłki roślin (traw, drzew liściastych i chwastów), roztocza kurzu domowego oraz sierść zwierząt domowych.
Nadwrażliwość na kurz i sierść psa lub kota są jednymi z najczęstszych rodzajów alergii.
Alergeny wziewne mogą wywoływać alergiczny nieżyt nosa, który pojawia się zwykle wiosną i latem oraz astmę. Alergiczny nieżyt nosa dotyka aż 25% populacji krajów rozwiniętych. Objawia się swędzeniem nosa, gardła i oczu, łzawieniem, kichaniem. Charakteryzują się także uciążliwą cieknącą wydzieliną z nosa. Ze względu na dolegliwości bardzo często jest mylony ze zwykłym przeziębieniem.
Astma jest niebezpieczną dla zdrowia chorobą alergiczną!
Astma alergiczna może rozwinąć w każdym wieku, jednak najczęściej dotyka małe dzieci. Powoduje przewlekły stan zapalny oskrzeli i objawia się charakterystycznymi dusznościami, suchym kaszlem oraz świszczącym oddechem.
Alergie pokarmowe
Alergie pokarmowe (o których dokładniej porozmawiamy podczas kolejnego podcastu) wywoływane są przez alergeny, które dostają się do organizmu wraz z pożywieniem. Najczęstszymi czynnikami wywołującymi ten rodzaj alergii są: mleko, gluten i owoce cytrusowe. Alergie pokarmowe charakteryzują się biegunką, wymiotami, bólem brzucha, swędzeniem skóry oraz obrzękiem jamy ustnej, a także utrudnionym oddychaniem i katarem.
UWAGA: alergie pokarmowe mogą ustąpić wraz z rozwojem dziecka.
Sprawdź także: Alergia pokarmowa czy tylko nietolerancja? Jak rozpoznać i leczyć alergię u dziecka?
Alergie iniekcyjne
Wiele osób zmaga się także z alergiami iniekcyjnymi na skutek alergenów dostających się do organizmu po użądleniu owadów błonkoskrzydłych: os, pszczół i szerszeni. Jeśli po użądleniu owada występuje tylko zaczerwienienie skóry, nie ma powodów do obaw. Dużym problemem wymagającym natychmiastowej interwencji medycznej są uogólnione reakcje: pokrzywka, bąble na ciele, rumień, obrzęk miejscowy, obrzęk powiek, gardła i warg, trudności w oddychaniu lub utrata przytomności.
Jeśli po użądleniu pojawią się uogólnione reakcje, należy jak najszybciej wezwać pogotowie!
Alergie kontaktowe, sezonowe i całoroczne
Wyróżnia się także alergie kontaktowe wywoływane przez alergeny takie jak kosmetyki i włókna odzieżowe. Charakteryzują się wypryskami, łzawieniem, pieczeniem i swędzeniem skóry.
Alergie można także podzielić ze względu na czas występowania i długość trwania – są to alergie sezonowe i całoroczne.
Diagnostyka i leczenie alergii
Około 30% osób zdrowych może mieć dodatni wynik testu i nie chorować na chorobę alergiczną. Uczulenie, czyli predyspozycję organizmu do choroby alergicznej, można stwierdzić wykonując punktowe testy skórne lub pobierając krew do badania. Na ich podstawie określa się swoiste przeciwciała IgE przeciwko konkretnym alergenom.
Do wykonania testów skórnych wykorzystuje się alergeny pokarmowe i wziewne: pyłki roślin – drzew, traw, chwastów oraz zarodniki pleśni, roztocza kurzu domowego, a także sierść zwierząt.
Najprostszą i najpopularniejszą metodą diagnostyczną są badania wykonywane na pacjencie, czyli punktowe testy skórne. Punktowe testy skórne wymagają odpowiedniej kwalifikacji pacjenta przez alergologa. Wiążą się bowiem z ryzykiem wstrząsu anafilaktycznego (nagła, uogólniona, szybko postępująca, zagrażająca życiu reakcja, która pojawia się po narażeniu na czynnik lub substancję uczulającą). Lekarz obowiązkowo musi przeprowadzić wywiad lekarski i upewnić się, czy istnieją wskazania do wykonania testów. Pacjent do testów musi być wcześniej przygotowany, nie może brać na przykład leków przeciwalergicznych.
Punktowe testy skórne mają potwierdzić zależność wywiadu lekarskiego oraz alergenów, które mogą wywoływać objawy.
Wynik testu może potwierdzić lub wykluczyć tę zależność. Dodatkowo potwierdza także mechanizm IgE zależny alergii, co pozwala na zakwalifikowanie pacjenta do odczulania.
Odczulanie. Co warto wiedzieć?
Odczulanie to immunoterapia alergenowa polegająca na podawaniu w konkretnych odstępach czasowych i stopniowo zwiększanych dawek alergenu. Ma ono na celu modyfikację odpowiedzi organizmu na ten konkretny alergen i wywołania na niego tolerancji.
Odczulanie to jedyna przyczynowa forma leczenia alergii, która może zmienić przebieg choroby. Inne metody leczenia mają na celu tylko i wyłącznie łagodzenie objawów. Z tego względu immunoterapia alergenowa, choć wymagająca systematyczności i czasu, może przynieść bardzo dobre efekty.
Leki przeciwalergiczne działają tylko objawowo!
Immunoterapia zmienia odpowiedź immunologiczną organizmu i ma na celu wytworzenie tolerancji na dany alergen. Dzieje się to na skutek systematycznego podawania alergenu początkowo w zwiększającej się dawce, a następnie w dawce podtrzymującej. Aby efekty odczulania były trwałe, immunoterapia wymaga czasu i systematyczności.
Odczulanie zwykle trwa od 3 do 5 lat, pacjent musi być dobrze przygotowany i zakwalifikowany do tej metody leczenia, aby była w pełni bezpieczna i skuteczna. Przeciwwskazaniami do wykonania odczulania są przebyte choroby nowotworowe, a także schorzenia autoimmunologiczne oraz infekcje wirusowe i bakteryjne.
Odczulanie jest metodą ingerującą w układ immunologiczny, dlatego pewne choroby uniemożliwiają immunoterapię.
Nie każdy pacjent może być poddany odczulaniu! Przeciwwskazaniem są schorzenia autoimmunologiczne oraz przebyte choroby nowotworowe.
Metody odczulania
Dzieci można odczulać metodą iniekcyjną – szczepionki podawane są podskórnie. Ten sposób leczenia stosuje się u dzieci powyżej 5. roku życia, natomiast maluchy powyżej 3. roku życia już otrzymują roztwory lub tabletki podjęzykowo.
W leczeniu alergicznego nieżytu nosa podaje się leki przeciwhistaminowe doustne lub miejscowe do nosa i oczu, a w przypadku objawów astmatycznych stosuje się farmaceutyki znoszące skurcz oskrzeli. Należy jednak wiedzieć, że jest to leczenie objawowe, a natomiast w przypadku przewlekłego stanu zapalnego podaje się steroidy wziewne.
Steroidy wziewne nie mają ograniczeń wiekowych i nie należy się ich obawiać.
Sterydy są szkodliwe dla organizmu tylko wtedy, gdy są podawane w niewłaściwy sposób i nieodpowiednich dawkach. Stosowane rozsądnie przynoszą bardzo dobre efekty leczenia, zwłaszcza u dzieci z astmą, ponieważ umożliwiają prawidłowy rozwój drzewa oskrzelowego.
Astma jako konsekwencja alergii
Bardzo często alergii towarzyszy także astma alergiczna, która jest jej następstwem. Do rozwoju tego rodzaju astmy i zaostrzenia jej objawów prowadzą alergeny całoroczne, między innymi: roztocza kurzu domowego, sierść kota, a także zanieczyszczenia środowiska i dym tytoniowy!
Niektóre alergeny są na tyle silne, że powodują zaostrzenie objawów w sposób pośredni.
Do tego rodzaju alergenów należy sierść kota. Może skutkować rozwojem alergii lub zaostrzeniem objawów nie tylko podczas bezpośredniego kontaktu ze zwierzęciem. Alergeny mogą rozprzestrzeniać się w przedszkolach i szkołach skutkując rozwojem choroby u dzieci, które nie posiadają zwierząt domowych.
Alergie całoroczne cechują się zaostrzonymi objawami i utrudnionym leczeniem.
Według zaleceń alergologów leczenie należy rozpocząć od wyeliminowania alergenu, po czym można zakwalifikować pacjenta do odczulania.
Sterylne wychowanie a rozwój alergii
Istnieje opinia, że sterylne otoczenie może zwiększać ryzyko alergii wśród dzieci. Warto jednak zachować zdrowy rozsądek i unikać skrajności – dziecko musi mieć kontakt z różnymi alergenami, ale powinien on być naturalny i niewymuszony.
Dziecko powinno mieć naturalny kontakt z alergenami.
Przesadna sterylność nie jest wskazana, ponieważ dziecko musi nabywać odporność poprzez kontakt z różnymi alergenami. Warto także pamiętać, że utrzymywanie sterylnych warunków może mieć także skutki uboczne – środki czyszczące i dezynfekujące zawierają szkodliwe dla zdrowia substancje chemiczne!
Dowiedz się więcej! Zajrzyj do naszego działu: ALERGIA
Alergie u dzieci. Podcast do wysłuchania
Zarezerwuj sobie 37 minut i posłuchaj całej rozmowy. Dowiesz się z niej więcej, niż z artykułu. Warto!
