Wpływ diety na proces gojenia się ran

Gojenie się ran jest procesem bardzo złożonym. To dlaczego u jednych rany goją się szybciej, a u innych wolniej zależy od wielu czynników. Należą do nich przede wszystkim: wiek, ilość wody w organizmie, stosowane leki oraz higiena osobista. Kluczowym aspektem jest także stan odżywienia, gdyż to z dietą dostarczamy organizmowi związków, które później może wykorzystać w procesie gojenia.

[aktualizacja 08’2021]

Niedożywienie – czynnik wpływający na proces gojenia się ran

Z badań wynika, że w populacji światowej spora część ludzi jest niedożywiona. Największe rozpowszechnienie złego stanu odżywienia obserwuje się u:

• ludzi starszych,
• obciążonych chorobami neurologicznymi,
• po przebytych operacjach chirurgicznych czy internistycznych,
• sporej część pacjentów z oddziałów intensywnej terapii.

Tymczasem dieta jest kluczowym czynnikiem wpływającym na szybkość gojenia ran, z dwóch powodów:

1. po pierwsze tą drogą dostarczane są substraty do gojenia ran,
2. po drugie zły stan odżywienia osłabia znacznie kondycję układu odpornościowego, który spełnia wielką rolę w procesie gojenia. Zły stan odżywienia stwarza więc ryzyko zakażenia rany, a to przekładać się może nawet na widmo zgonu.

Przeczytaj także: Kiedy rany gorzej się goją…

Rola białka w procesie gojenia się ran

Najważniejszym składnikiem odżywczym, który stanowi substrat w procesie gojenia się ran jest białko. Jest ono niezbędne na każdym etapie gojenia – od rozpoczęcia procesu zapalnego i zwalczania infekcji, aż po odbudowę i syntezę nowych tkanek.

Białka biorą udział w odpowiedzi immunologicznej organizmu na skutek przerwania ciągłości tkanek. Odpowiadają także za aktywację komórek żernych oraz niwelują szkodliwe działanie wolnych rodników powstałych na skutek stresu oksydacyjnego w miejscu zranienia.

W procesie odbudowy białko jest bezpośrednim składnikiem budulcowym oraz reguluje syntezę innych składników – np. kolagenu. Białka są również źródłem energii, a odpowiednia jej podaż jest niezbędna do właściwego tempa podziałów i wzrostów komórkowych oraz zwalczania zakażenia.

W prawidłowym żywieniu dorosłego człowieka połowę należnej ilości białka powinny stanowić białka zwierzęce, a drugą połowę białka pochodzące z pokarmów roślinnych. Dobrym źródłem białek zwierzęcych są: mleko i jego produkty, mięso zwierząt i jego przetwory, ryby, drób oraz jaja. W przypadku białek roślinnych jedynie białko soi i innych roślin strączkowych, a także orzechów, wykazują stosunkowo dużą wartość odżywczą. UWAGA: nie mogą jednak w 100% zastąpić pełnowartościowego białka pochodzenia zwierzęcego!

Gojenie się ran. L-arginina ważnym składnikiem diety!

Równie ważnym składnikiem diety, który wpływa na proces gojenia ran jest arginina. Końcowym produktem jej przemiany w organizmie jest tlenek azotu (NO). Powoduje on rozszerzenie naczyń, zwiększając tym samym dopływ tlenu i innych składników odżywczych do rany. Arginina jest również niezbędnym składnikiem do produkcji włókien kolagenowych, które pozwalają odbudować skórę. L-arginina w najlepszej postaci dla organizmu występuje w mięsie drobiowym, rybach (łosoś, halibut), orzechach, płatkach owsianych, soi i słoneczniku.

Inne, ważne składniki odżywcze mające wpływ na proces gojenia się ran

Innymi  niezbędnymi składnikami, witaminami i mikro- oraz makroelementami w procesie gojenia się ran są: cynk, selen, witamina C oraz błonnik.

1. Cynk i selen wspierają procesy odpornościowe. Cynk jest niezbędny do podziału i wzrostu komórek, umożliwiając skuteczne gojenie rany. Znaczne ilości cynku występują w pieczywie ciemnym, kaszy gryczanej, suchych nasionach roślin strączkowych, serach żółtych i owocach morza, a także w mięsie i podrobach. Produktami bogatymi w selen są m.in. orzechy brazylijskie, podroby, zwłaszcza nerki, wołowina, mięso z indyka, jak i żywność pochodzenia  morskiego.
2. Witamina C bierze udział w procesie tworzenia włókien kolagenowych.
3. Błonnik jest ważny w przypadku długoterminowego żywienia pacjentów unieruchomionych, ponieważ zapobiega zaparciom lub skraca czas ich trwania. Badania wykazały, że błonnik ma również korzystny wpływ na regulację glikemii, a przez to przyspiesza proces gojenia ran.

Gojenie ran – zalecenia European Ulcer Pressure Advisory Panel (EPUAP)

Zgodnie z zaleceniami European Ulcer Pressure Advisory Panel najważniejszym celem interwencji żywieniowej w leczeniu ran jest:

1. Korygowanie niedoborów białkowo-energetycznych, najlepiej poprzez odżywianie doustne.
2. Jeżeli dieta naturalna nie wystarcza, można rozważyć podawanie preparatów bogatych w energię i białko.
3. Jeżeli dieta naturalna i preparaty odżywcze nie skutkują w leczeniu niedożywienia, należy wtedy wziąć pod uwagę inne rozwiązania (odżywianie przez zgłębnik), rozważając jednocześnie ryzyko związane z tymi procedurami.
4. Uzupełnianie kalorii i białka, w połączeniu z suplementacją argininy, witamin, pierwiastków śladowych i przeciwutleniaczy, gdyż ma to pozytywny wpływ na proces gojenia się ran.

Inne metody wspomagania gojenia i leczenia ran

Popularną metodą wspomagania leczenia ran jest podawanie choremu gotowych diet przemysłowych – ONS (ang. oral nutritional supplements), które stanowią kompletną dietę, bogatą w białko, argininę, witaminy i niezbędne związki mineralne.

Badania wskazują, że stosowanie preparatów ONS przyspieszają proces gojenia się ran i zapobiegają odleżynom. Zaletą tego typu produktów jest wygoda stosowania, gdyż są one gotowe do użycia i nie wymagają uprzedniego przygotowywania. Nie zawierają składników, które przez niektórych są nietolerowane lub uznawane za potencjalnie szkodliwe (laktozy, glutenu, puryn, czy cholesterolu). Są trwałe, gdyż pakowane w atmosferze ochronnej i łatwo się je przechowuje.

Pomimo wielu zalet takich doustnych diet należy pamiętać, że metodą z wyboru leczenia żywieniowego ran jest żywienie drogą przewodu pokarmowego!