Doceńmy gorzki smak w codziennej diecie

Związki gorzkie mogą być z powodzeniem wykorzystywane zarówno w profilaktyce, jak i w terapii chorób układu pokarmowego. Mają one właściwości stymulujące enzymy trawienne, zwiększające wydzielanie soku żołądkowego i żółci. Obecnie związki te są wydają się być nieco zapomniane i niedoceniane, a szkoda, bo różnego rodzaju dolegliwości trawienne dotykają coraz większej grupy osób. Współczesne badania naukowe jasno pokazują, że zawarte w ziołach gorycze z powodzeniem regulują procesy trawienne i wpływają pozytywnie na przyswajanie składników odżywczych z pożywienia.

Przyczyny zaburzeń pracy układu trawiennego

U podłoża zaburzeń funkcjonowania układu pokarmowego leżą przyczyny organiczne lub czynnościowe. Długotrwałe, nieleczone zaburzenia mogą przerodzić się w stany chorobowe. 

Zaburzenia organiczne wynikają ze zmian strukturalnych poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego. Prowadzą one do pojawienia się określonych objawów i dysfunkcjonalności, a w konsekwencji do wystąpienia stanów chorobowych. Choroby organiczne przewodu pokarmowego to m.in. choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, choroby zapalne jelit, celiakia, polipy i hemoroidy. Nieleczone zaburzenia mogą doprowadzić nawet do nowotworów układu pokarmowego.

Współczesny styl życia predestynuje do coraz częściej występujących zaburzeń funkcjonowania układu pokarmowego. Rosnąca częstość występowania zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego i przyczyny ich powstawania nadal nie są do końca jasne. Wciąż poszukuje się czynników wywołujących określone objawy w tych chorobach. Wiadomo natomiast, że podstawowym i niezbędnym warunkiem sprawnego przebiegu procesów trawienia jest prawidłowa funkcja motoryczna przewodu pokarmowego. 

Motoryka przewodu pokarmowego istotnie zależy od stanu mikrobioty jelitowej i odwrotnie – stan mikrobioty jelitowej zależy od czynności motorycznych przewodu pokarmowego. Są to dwa ściśle ze sobą powiązane elementy.

Widać to dobrze, chociażby na przykładzie dysbiozy jelita cienkiego, jakim jest Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO). Wśród czynników odpowiedzialnych za rozwój SIBO wymienia się m.in. właśnie zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego. Szacuje się, że zaburzenia motoryki jelit, w tym zespół jelita drażliwego oraz przewlekłe zapalenie trzustki, są przyczyną około 90% SIBO. Z kolei metabolity wytwarzane przez mikrobiotę jelitową oddziałują bezpośrednio z aparatem nerwowo-mięśniowym przewodu pokarmowego, który jest częścią ściany jelit. 

Najedzeni, ale niedożywieni 

Wśród istotnych przyczyn pojawienia się zaburzeń funkcjonowania układu pokarmowego wymienia się często także czynnik żywieniowy. 

Na uwagę zasługuje tu fakt, że znaczny procent społeczeństw w krajach rozwiniętych przemysłowo ma istotne braki w odżywieniu organizmu – jest to tak zwany głód utajony – organizm nie otrzymuje wystarczających ilości składników odżywczych, makro- i mikroelementów ani witamin. Przyczyny tego stanu rzeczy mogą być różne. Wśród czynników etiologicznych niedożywienia wymienia się m.in.:

• zanik błony śluzowej żołądka; 
• niedobór żółci w świetle dwunastnicy; 
• upośledzenie wydzielania soku trzustkowego i jelitowego; 
• stan po resekcji żołądka lub jelita; 
• zaburzoną perystaltykę jelit, głównie przyspieszenie pasażu jelitowego; 
• uszkodzenia ściany jelita; 
• zapalenie wrzodziejące jelita grubego (WZJG); 
• chorobę Leśniowskiego-Crohna; 
• czerwonkę bakteryjną lub pełzakową; 
• nowotwory; 
• zaburzenia mechanizmów wchłaniania w obrębie erytrocytów – sprue, niedobory niektórych witamin (B₂, B₁₂, A, D, E, K), wapnia; 
• leki upośledzające wchłanianie. 

Ważna rola błonnika w diecie

Ważnym czynnikiem wpływającym na pojawienie się dysfunkcji układu trawiennego jest nieodpowiednia podaż substancji immunomodulujących, w tym błonnika. Błonnik pokarmowy nie stanowi co prawda źródła energii dla organizmu człowieka, co nie oznacza jednak, że jest niepotrzebny. Od jego prawidłowej podaży zależy kondycja układu pokarmowego.

Błonnik pełni szereg funkcji w organizmie ludzkim. Są to:

1. regulacja perystaltyki jelit na drodze drażnienia mechanicznego i chemicznego; 
2. zwiększanie wydalania z kałem kwasów żółciowych;
3. obniżanie poziomu cholesterolu; 
4. regulacja rytmu wypróżnień poprzez zwiększanie masy i objętości stolca – co ułatwia i przyspiesza wydalanie niestrawionej treści pokarmowej, czyli kału; 
5. wsparcie procesu odtruwania organizmu dzięki zdolności trwałego wiązania jonów metali ciężkich przez hemicelulozę i pektyny; 
6. wpływ na poprawę metabolizmu u chorych na cukrzycę przez opóźnienie wchłaniania glukozy;
7. pomoc w walce z nadmierną masą ciała. 

Dieta uboga w błonnik, siedzący tryb życia i złe nawodnienie organizmu mogą doprowadzić do pojawienia się kamieni kałowych, czyli ciężkiej postaci zaparć. Wbrew pozorom problem ten obecnie nie dotyczy tylko osób w starszym wieku, unieruchomionych czy przewlekle chorych. Może pojawić się w każdej grupie wiekowej. 

Naturalne źródła błonnika pokarmowego w diecie

Fruktooligosacharydy: karczoch, cebula, por.

Galaktooligosacharydy: zielony groszek, zielona fasolka, soczewica, ciecierzyca, humus, bób.

Inulina: cykoria, cebula, por, czosnek, zielony banan, szparagi, karczoch.

Gumy: mączka akacjowa, guma gwar, guma ksantenowa, mączka z chleba świętojańskiego.

Oligosacharydy sojowe: tofu, soja, zielony groszek.

Pozostałe: plantago (babka jajowata, babka płesznik), arabinogalaktan, B-glukan, błonnik akacjowy, pektyny jabłkowe, galaktany.

Współczesna dieta a zaburzenia pracy przewodu pokarmowego

Złe nawyki żywieniowe, w tym długotrwałe spożywanie żywności wysterylizowanej, mocno przetworzonej, mało urozmaiconej, ciężkostrawnej, z dodatkowymi polepszaczami smaku i konserwantami wywiera niekorzystny wpływ na pracę układu pokarmowego i nasz mikrobiom. Perystaltyka jelit i działanie układu odpornościowego są zaburzone.

Na skutek głodu utajonego w organizmie po wielu latach zaniedbań mogą pojawić się choroby przewlekłe. Warto mieć świadomość, że także choroby zakaźne mogą mieć w takim przypadku znacznie cięższy przebieg. Organizm nie ma wtedy dostatecznie dużo zasobów, żeby skutecznie bronić się przed atakującymi go patogenami, a jak wiadomo, składniki odżywcze odgrywają kluczową rolę w regulowaniu odpowiedzi immunologicznej. 

Innym skutkiem ubogo odżywczej, niepełnowartościowej diety jest często nadwaga lub otyłość prowadzące do cukrzycy, problemów z ciśnieniem lub łącznie – do zespołu metabolicznego. Często dochodzi także do zaburzeń pracy jelit, dysbiozy jelitowej i rozwoju chorób, w tym nieswoistych zapalnych chorób jelit. Dobrym przykładem może być tutaj wzrost zapadalności na wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) w ciągu ostatnich 50 lat. Najwięcej przypadków odnotowano w Europie (10 na 100 tys. mieszkańców) oraz w Ameryce Północnej. Rozwój choroby dotyczy częściej białej rasy oraz Żydów. Najwięcej przypadków zachorowań występuje między 20. a 40. rokiem życia, w tym około 15-20% dotyczy dzieci oraz młodzieży. Zaobserwowano również, iż choroba rozwija się częściej u osób żyjących w miastach oraz wykonujących pracę biurową.

Wpływ przewlekłego stosowania leków na pracę układu pokarmowego

Zaburzenia trawienia objawiające się m.in. symptomami takimi jak: częste uczucie pełności w żołądku, skurcze i bóle części brzucha, zgaga, odbijanie, gazy, mogą być również spowodowane przewlekłym stosowaniem leków, zwłaszcza syntetycznych. Współczesna gastroenterologia coraz częściej na to wskazuje.

Pierwszą grupą leków mającą negatywny wpływ na mikroflorę jelitową są antybiotyki (z gr. anti – „przeciw” i bios – „życie”). Z racji tego, że wykazują one silne działanie przeciwdrobnoustrojowe, zmieniają także liczebność i skład mikrobioty jelitowej. Powszechnym problemem przy antybiotykoterapii jest jej nadużywanie, niejednokrotnie niezgodnie z obowiązującymi wskazaniami, oraz brak uzupełnienia szczepów prozdrowotnych bakterii w trakcie i po zakończonej terapii. Podobny problem wynika z nadużywania przez społeczeństwo niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), które tak jak antybiotyki wykazują działanie przeciwdrobnoustrojowe, ale dodatkowo niszczą śluzówkę układu pokarmowego oraz zmieniają warunki życia pożytecznych bakterii, prowadząc do zachwiania homeostazy mikrobioty jelitowej. 

Problem nadużywania preparatów przeciwbakteryjnych w krajach wysoko rozwiniętych jest na tyle poważny i ma globalny zakres, że uznany został za priorytetowy w obszarze zdrowia publicznego przez wiele organizacji i agencji na całym świecie, m.in. przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), Parlament Europejski, Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC – ang. European Centre for Disease Prevention and Control), amerykańskie Centrum Prewencji i Kontroli Zakażeń (CDC – ang. Centres for Diseases Control and Prevention) czy amerykańską Agencję Żywności i Leków (ang. FDA – Food and Drug Administration). Na stronie Narodowego Programu Ochrony Antybiotyków widnieje informacja: Niewłaściwe stosowanie i nadużywanie preparatów przeciwbakteryjnych w różnych obszarach medycyny, w weterynarii, hodowli, rolnictwie, a także w przemyśle przyczyniło się do pojawiania się i rozprzestrzeniania na bardzo szeroką skalę opornych drobnoustrojów dysponujących coraz sprawniejszymi mechanizmami lekooporności. Problem przestał być wyłącznie przedmiotem zainteresowań środowisk naukowych, zyskał wymiar globalny i wymaga podjęcia pilnych interwencji mających na celu podnoszenie świadomości profesjonalistów, kadry zarządzającej i opinii publicznej nt. konsekwencji oraz  zagrożeń wynikających z niekontrolowanego stosowania leków przeciwbakteryjnych i sposobów zapobiegania lekooporności.

Rola fitoterapii w zaburzeniach układu pokarmowego

Zainteresowanie naturalnymi preparatami roślinnymi i ich zastosowaniem leczniczym rośnie nie tylko w Polsce, ale również na świecie. Związane jest to z poszukiwaniem zamienników bądź substancji wspomagających działanie leków syntetycznych, szczególnie w chorobach przewlekłych, a także z możliwością stosowania ziół – w połączeniu z indywidualnie dobraną dietoterapią – w profilaktyce chorób cywilizacyjnych. 

Strategia World Health Organization (WHO) w zakresie Medycyny Tradycyjnej na lata 2014-2023 zakłada zintegrowanie Medycyny Tradycyjnej, w tym fitoterapii, w ramach krajowych systemów opieki zdrowotnej. Fitoterapia niewątpliwie powinna być traktowana jako element medycyny integracyjnej, gdyż – tak jak inne metody lecznicze – ma swoje zalety, ale także ograniczenia. Na pewno w ostrych stanach chorobowych nie należy wykluczać możliwości zastosowania leków syntetycznych. Leki roślinne mogą natomiast stanowić bezpieczne środki wspomagające proces leczenia. W łagodniejszych stanach chorobowych rośliny lecznicze mogą natomiast odgrywać dominującą rolę w postępowaniu terapeutycznym. 

Wśród surowców wykorzystywanych w gastroenterologii znajdują się m.in. surowce gorzkie mające właściwości stymulujące enzymy trawienne, zwiększające wydzielanie soku żołądkowego i żółci. Warto w tym miejscu dodać, że upośledzone wydzielanie soków trawiennych może w konsekwencji prowadzić do zaburzeń przyswajania substancji odżywczych, co jest współcześnie coraz częściej występującym problemem. 

Sprawdź czym są prokinetyki i jak mogą pomóc w zaburzeniach pracy układu trawiennego.

Znaczenie związków gorzkich w procesach trawiennych

Ze względu na powyższe właściwości, surowce zawierające związki goryczowe stosuje się w leczeniu m.in.:

• niedokwaśnego nieżytu błony śluzowej żołądka i braku łaknienia; 
• w dolegliwościach żołądkowych o podłożu nerwowym;
• w niestrawności objawiającej się zarówno wzdęciami, jak i nudnościami oraz uczuciem przepełnienia żołądka.

Zastosowanie goryczy powoduje zniesienie wyżej wymienionych negatywnych objawów, przywrócenie normalnej pracy żołądka i poprawę apetytu. 

Warto tu dodać, że przy nadkwaśności, a w szczególności w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, należy zachować dużą ostrożność w stosowaniu nalewek z roślin zawierających substancje goryczowe. Bezwzględnym przeciwwskazaniem do ich stosowania są ciężkie organiczne schorzenia przewodu pokarmowego, w tym nowotwory.

Po jakie surowce gorzkie możemy sięgać?

Mniszek lekarski (Taraxacum officinale Web.)

Mniszek lekarski zaliczamy do ziół tzw. szczerogorzkich (amara pura). Wyciągi z korzenia mniszka wykazują działanie żółciotwórcze, działają również rozkurczowo na drogi żółciowe, co ułatwia przepływ żółci do dwunastnicy. Surowiec ma też silne działanie moczopędne, zwiększa wydalanie jonów potasowych i sodowych. Gorzki smak surowca powoduje nieznaczne zwiększenie wydzielania soków żołądkowych.

Korzeń mniszka zawiera:

• zespół gorzkich laktonów seskwiterpenowych, z których głównym składnikiem jest glukozyd kwasu taraksynowego;
• kwasy fenolowe; 
• sterole;
• sole potasowe;
• trójterpeny;
• inulinę (jesienią jej zawartość dochodzi nawet do 40%).

Co ciekawe, w badaniach in vitro badacze wykazali, że napar z korzenia mniszka lekarskiego stymuluje wzrost 14 szczepów bifidobakterii, szczególnie tych korzystnych, jak Bifidobacterium adolesentis, Bifidobacterium bifidum, Bifidobacterium catenulatum i Bifidobacterium longum.

Korzyści zdrowotne wynikające z zastosowania korzenia mniszka zbadano również w odniesieniu do zawartości inuliny, która działa jako środek łagodzący i prebiotyk silnie wzmacniający funkcje odpornościowe.

Dostępne na rynku przetwory z mniszka lekarskiego

Na polskim rynku dostępny jest w sprzedaży zarówno korzeń, jak i liście czy kwiat mniszka w postaci suszonych ziół sypkich. Produkty te mają status środków spożywczych lub suplementów diety. 

Korzeń mniszka dostępny jest także jako produkt leczniczy. W aptekach dostać można gotowy sok ze świeżego korzenia mniszka lekarskiego stabilizowany etanolem (Succus Taraxaci). Jest to lek roślinny w postaci płynu doustnego, stosowany tradycyjnie w leczeniu niestrawności. Ten preparat leczniczy zalecany jest także do pobudzenia apetytu i pomocniczo jako środek moczopędny. Z kolei intrakt z mniszka lekarskiego jest jednym ze składników produktu leczniczego Cholesol stosowanego w leczeniu objawów niestrawności jako środek żółciopędny. 

Dodatkowo korzeń mniszka jest składnikiem wielu mieszanek ziołowych. Przykładowo ojciec Andrzej Klimuszko, franciszkanin i ceniony zielarz-fitoterapeuta, w swoich recepturach stosował korzeń mniszka w mieszankach ziołowych na wrzody żołądka, wrzody dwunastnicy, przy kamicy żółciowej i w ostrym zapaleniu wątroby. 

Obecnie mniszek lekarski jest chętnie wykorzystywany w kuchni ze względu na dużą wartość dietetyczną. We Francji jest szczególnie popularny jako dodatek do sałatek, a w Stanach Zjednoczonych z prażonych korzeni mniszka wytwarza się substytuty kawy czy herbaty, pozbawione właściwości pobudzających. Dodatkowo suszone liście mniszka są stosowane w wielu napojach wspomagających trawienie, dietetycznych i bezalkoholowych. Kwiaty są natomiast wykorzystywane do produkcji win, deserów, syropów, napojów i serów

Bylica piołun (Artemisia absinthium L.)

Wyciągi z ziela piołunu za sprawą zawartych w nich gorzkich laktonów seskwiterpenowych wpływają na zwiększenie wydzielania śliny, soku żołądkowego oraz żółci, pobudzają apetyt i poprawiają trawienie, dlatego też stosowane są przy braku łaknienia, w niedokwaśności i niestrawnościach. 

Surowiec ma również zastosowanie w stanach nadmiernej perystaltyki jelit i kolek, sprawdza się także przy zaparciach i atonii jelit. Poprawa trawienia powoduje zwiększenie wchłaniania substancji odżywczych, w związku z czym piołun zaliczany jest do ziół działających wzmacniająco (tonicum) oraz przyspieszających i regulujących przemianę materii (metabolicum). 

W tomie III Farmakopei Polskiej XI (2017), zatytułowanym „Monografie narodowe”, zawarta jest monografia dotycząca sporządzania nalewki z ziela piołunu. Nalewkę otrzymuje się, stosując pięć części 70% etanolu na jedną część substancji roślinnej, czyli ziela piołunu. Nalewka piołunowa (Absinthii tinctura) jest typowym preparatem goryczowym ze względu na obecność absyntyny. Poza tym w jej skład wchodzą olejek, garbniki i flawonoidy. Działanie preparatu polega głównie na odruchowym wzmożeniu wydzielania soku żołądkowego. Olejek zawarty w nalewce piołunowej działa nieznacznie rozkurczająco. Wskazaniem do stosowania nalewki są bezsoczność i bezkwaśność żołądkowa, a także brak łaknienia i niestrawność. Z ziela piołunu przyrządza się również napary.

Ziele piołunu jest także jednym z surowców służących do produkcji absyntu, czyli napoju alkoholowego otrzymywanego w procesie ekstrakcji kwiatów i liści piołunu, anyżu i kopru włoskiego oraz mniejszych ilości innych ziół. Absynt zaliczany jest do wódek smakowych. 

Warto tu dodać, że bylica piołun jako zioło o mocnym działaniu jest w określonych przypadkach przeciwwskazana. Związane jest to między innymi z silnym działaniem tujonu. Związek ten dobrze rozpuszcza się w alkoholu, więc szczególnie dużo może znajdować się go w nalewce i intrakcie z piołunu. Przedawkowanie może powodować drgawki i utratę przytomności oraz działa silnie drażniąco na przewód pokarmowy. Wodne wyciągi z bylicy piołunu stosowane często i w dużych dawkach mogą powodować bóle oraz zawroty głowy, a u kobiet w ciąży – poronienie. Ciąża jest więc przeciwwskazaniem bezwzględnym do stosowania preparatów z ziela piołunu. Składniki ziela piołunu przechodzą do mleka matki, więc nie powinny stosować go także matki karmiące. Przeciwwskazaniem są poza tym stany zapalne żołądka i jelit, krwawienia z przewodu pokarmowego, żylaki odbytu i nadmierne krwawienia miesiączkowe.

Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis L.)

Rozmaryn lekarski zaliczany do ziół gorzko-aromatycznych (amara aromatica). Surowiec zawiera gorzkie związki diterpenowe, głównie karnozol (1,2%). Poza tym w liściu rozmarynu występują: olejek eteryczny (1,5-2,5%), kwasy fenolowe – głównie rozmarynowy (0,2–0,3%), flawonoidy (luteolina, genkwanina, diosmetyna i ich glikozydy), garbniki, triterpeny (kwas ursolowy, w ilości około 3%, kwas oleanolowy – 1%, pochodne α- i β-amyryny) [Pióro-Jabrucka 2017]. 

Liść rozmarynu ze względu na skład olejku eterycznego (dominującym składnikiem jest tu 1,8-cyneol i węglowodory monoterpenowe) oraz flawonoidy zmniejsza stany skurczowe mięśni gładkich jelit, dróg żółciowych i moczowych oraz w pewnym stopniu obwodowych naczyń krwionośnych. Przywraca też prawidłowe ruchy perystaltyczne jelit. Działa wiatropędnie. Ułatwia przepływ żółci do dwunastnicy oraz wydalanie moczu. Działanie moczopędne wynika z obecności flawonoidów w surowcu. Z kolei związki gorzkie w nim występujące wpływają na poprawę trawienia przez pobudzenie czynności wydzielniczych żołądka. Kwas rozmarynowy wykazuje natomiast właściwości przeciwzapalne oraz wpływa na obniżenie poziomu cholesterolu we krwi. 

Działanie rozmarynu w kierunku łagodzenia niestrawności i dolegliwości powstających na skutek zaburzeń czynności górnego odcinka przewodu pokarmowego było przedmiotem wielu badań. Ochraniający wpływ rozmarynu na błonę śluzową żołądka wykazali Alkofahi i wsp. oraz Correa Dias i wsp. Badacze udowodnili, że podawanie zwierzętom doświadczalnym ekstraktu z rozmarynu w ilości 400 mg/kg masy ciała ochrania błonę śluzową żołądka przed uszkadzającym działaniem etanolu. Wykazali również, że hydroalkoholowy ekstrakt z rozmarynu ochrania śluzówkę żołądka przed działaniem kwasu solnego i pepsyny, nie wpływając na wydzielanie kwasów żołądkowych. Potencjał ochronny przejawiał się także w zwiększaniu zawartości niebiałkowych grup sulfhydrylowych w śluzówce żołądka i działaniu przeciwutleniającym. Badania aktywności przeciwdrobnoustrojowej surowca wykazały natomiast, że ekstrakty z rozmarynu działają na bakterie Helicobacter pylori.

Dostępne na rynku przetwory z rozmarynu 

Na polskim rynku liść rozmarynu dostępny jest jako tradycyjny produkt leczniczy roślinny w postaci ziół do zaparzania. Lek stosuje się w łagodzeniu objawów zaburzenia trawienia oraz w łagodnych stanach skurczowych w obrębie przewodu pokarmowego, pomocniczo także w łagodzeniu bólów mięśni i stawów oraz niewielkich zaburzeniach krążenia obwodowego.

Chinowiec (Cinchona sp.)

Chinowiec to surowiec charakteryzujący się intensywnie gorzkim, nieco ściągającym smakiem. Zaliczany jest do surowców gorzko-ściągających (gorzko-garbnikowych; amara adstringentia). 

Kora i jej przetwory stosowane są w zaburzeniach łaknienia oraz u osób z niedostatecznym wydzielaniem soków trawiennych. W medycynie tradycyjnej wyciągi z kory chinowej zalecano w niestrawności, biegunce i osłabieniu organizmu. 

Nalewka z kory chinowej w postaci leku recepturowego zawiera nie mniej niż 0,8% alkaloidów (głównie chininę i cynchoninę) oraz znaczne ilości garbników. Pobudza ona wydzielanie soku żołądkowego i śliny, dzięki czemu znalazła zastosowanie w leczeniu zaburzeń spowodowanych niedostatecznym wydzielaniem soków trawiennych. Ponadto zwiększa łaknienie i wykazuje działanie ogólnie wzmacniające na organizm. Ze względu na obecność garbników nalewka chinowa wykazuje silne działanie ściągające, dlatego też stosowana jest w dermatologii w leczeniu trądziku spowodowanego nadmiernym wydzielaniem sebum.

Ze względu na bardzo gorzki smak pochodzący od chininy ekstrakty z kory chinowej w niewielkich dawkach są także używane jako dodatek do napojów spożywczych o gorzkim smaku, np. toników, aperitifów.

Związki gorzkie w leczeniu zaburzeń trawiennych 

Leki roślinne zawierające substancje gorzkie mają udowodnioną skuteczność w terapii zaburzeń układu trawiennego. Istotne jest to, że efektem zastosowania fitoterapii jest poprawa zaburzonych procesów fizjologicznych, przez co leczona jest przyczyna, a nie skutek choroby. 

Ponadto leki roślinne stosowane w zaburzeniach łaknienia wykazują dzięki synergicznemu działaniu wielu zawartych w nich związków czynnych dodatkowe aktywności, takie jak działanie tonizujące, wzmacniające, przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe czy moczopędne. Dostarczają też organizmowi licznych składników mineralnych, które ułatwiają powrót do zdrowia. W ich stosowaniu ważna jest regularność, czyli zażywanie zgodnie ze wskazaniami podanymi na ulotce. Wtedy będą mogły w sposób optymalny wspomóc pracę układu pokarmowego i zminimalizować ryzyko rozwoju choroby. 

Warto zasięgnąć porady lekarskiej, aby dobrać odpowiednie ziołowe leki na poprawę trawienia, zwłaszcza gdy pacjent zażywa jeszcze inne medykamenty – wzrasta wtedy ryzyko pojawienia się interakcji międzylekowych. Lekarz lub farmaceuta tak rozpisze dawkowanie, aby to ryzyko zminimalizować. 

W codziennym żywieniu warto także w celach profilaktycznych stosować aromatyczno-gorzkie zioła jako przyprawy. Zawarte w nich gorycze i olejki eteryczne wykazują szerokie spektrum działania, m.in. stymulujące i poprawiające trawienie, przeciwskurczowe, wiatropędne, żółciopędne i żółciotwórcze, ale także przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, wzmacniające czy uspokajające. 

Artykuł opracowany został na podstawie pracy dyplomowej na studiach podyplomowych „Rola roślinnych surowców goryczowych w zaburzeniach trawiennych”. Autorka pracy: Ewa Michalska. Praca wykonana pod kierunkiem dr Anny Geszprych z Katedry Roślin Warzywnych i Leczniczych w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. 

Sprawdź także >> Zioła na lęk.

Bibliografia

1. Błecha K. (2019). Fitoterapia i suplementacja diety w chorobach górnego odcinka przewodu pokarmowego, „Postępy Fitoterapii” 2: 118-125.
2. Farmakopea Polska XI (2017). Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych.
3. Geszprych A. (2007). Zróżnicowanie bylicy piołun (Artemisia absinthium L.) występującej na terenie Mazur pod względem zawartości i składu olejku eterycznego. „Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych” 517: 317–324.
4. Glinkowski S., Marcinkowska D. (2018). Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – ocena aktywności choroby na podstawie współczesnych skal. „Nowa Medycyna” 25(3): 123–137.
5. Głowniak K. (2020). Bon appetit. Panacea 1-2, <https://panacea.pl/bon-appetit/>.
6. Klimuszko A. Cz. (1987). Wróćmy do ziół leczniczych. Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa.
7. Kwiatkowska E., Bawa S. (2007). Znaczenie substancji uznanych za antyodżywcze w profilaktyce chorób cywilizacyjnych. „Medycyna Rodzinna” 2: 36–40.
8. Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J. (2014). Fitoterapia i leki roślinne. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa.
9. Łaz R., Szczeklik-Kumala Z. (2000). Jak zapobiegać i leczyć niedożywienie? „Nowa Medycyna” 6, <https://www.czytelniamedyczna.pl/1395,jak-zapobiegac-i-leczyc-niedozywienie.html>.
10. Matławska I. (2020). Od tradycyjnego ziołolecznictwa do racjonalnej fitoterapii. „Postępy Fitoterapii” 1: 55–57.
11. Ożarowski A., Jaroniewski W. (1989). Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa.
12. Pióro-Jabrucka E. (2012). Bylica piołun (Artemisia absinthium L.) – opis rośliny, występowanie, skład chemiczny, właściwości lecznicze i przyprawowe. Aromaterapia 18(4): 38–51.
13. Pióro-Jabrucka E. (2017). Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis L.) – ros marinus. „Aromaterapia” 23(3): 28–39.
14. Rolnik A., Olas B. (2019). Mniszek pospolity (Taraxacum officinale) – skarbnica związków prozdrowotnych. Kosmos 68(1): 97-101, doi: 10.36921/KOS.2019_2505.
15. Ryżko J. (2008). II klasyfikacja rzymska zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego okresu dziecięcego i młodzieńczego. „Przegląd Gastroenterologiczny” 3(2): 79-86.
16. Szempiński W. (2017). Rośliny zielarskie. Wydawnictwo UWM, Olsztyn.
17. Zdrojewicz Z., Lubańska A., Wyderkowska A. (2017). Wpływ spożywania płatków owsianych na organizm człowieka. Medycyna Rodzinna 2: 118-123.

Dowiedz się czym są archeony i jak wpływają na ludzki organizm >> Archeony –  biologia i rola jaką spełnia archebakteria w organizmie człowieka