Kocanka piaskowa na wątrobę, stany zapalne błon śluzowych żołądka i sprawność jelit!

Kocanka piaskowa to bardzo cenne ziele, w Polsce pod ochroną. Doceniana jest głównie za swoje właściwości żółciopędne, żółciotwórcze, hepatoochronne, moczopędne, przeciwzakrzepowe, przeciwzapalne, uszczelniające naczynia krwionośne, ale nie tylko. Jakie jeszcze cenne właściwości posiada kocanka, gdzie można ją kupić i jak ją stosować?

Jak wygląda kocanka piaskowa?

Kocanka piaskowa (łac. Helichrysum arenarium) jest byliną należącą do rodziny Asteraceae. Znana już od średniowiecza i uznawana za bardzo wartościowy surowiec zielarski. W wielu krajach, w tym i w Polsce kocanka jest pod ochroną. Rośnie dziko a jej uprawa jest dosyć trudna. 

Kocanka osiąga wysokość do 60 cm, ma liczne pędy, posiada odrosty korzeniowe oraz kłącza. Ma płaskie liście i cała pokryta jest srebrzystymi włoskami. Jej kwiatostany mają nawet do 40 koszyczków o zabarwieniu od żółtego do pomarańczowego.

Zakres występowania kocanki

Kocanka piaskowa kwitnie od czerwca do października. Występuje głównie na obszarach Europy (Szwecja, Łotwa, Turcja, Bułgaria, Polska) oraz Azji (głównie Chiny, Mongolia).

Kocankę piaskową możemy znaleźć w miejscach nasłonecznionych, na glebach piaszczystych, wydmach, odkrytych piaskach, w suchych borach sosnowych czy na leśnych łąkach. W ostatnich latach kocanka była dosyć mocno pozyskiwana ze względu na jej liczne medyczne zastosowania, co niestety doprowadziło do sporego zubożenia a nawet zaniku niektórych gatunków.

Kocanka piaskowa od roku 1983 jest pod częściową ochronną gatunkową. Pozyskiwanie jej kwiatów może być dozwolone głównie na potrzeby lecznictwa, tylko w miejscach wyznaczonych przez konserwatorów przyrody. 

Zbiory kocanki piaskowej

Obecnie w celach leczniczych stosuje się głównie kwiatostan (Helichrysi inflorescentia) lub kwitnące główki kocanki (Helichrysi flos). Kwiatostany kocanki (bez szypułek) zbiera się delikatnie, aby nie wyrwać korzenia, za pomocą nożyczek lub małych sekatorów. Zbiory zaczynają się od czerwca, przed całkowitym rozwinięciem się koszyczków. Następnie trzeba je wysuszyć, najlepiej tak, aby uniknąć wysokich temperatur powyżej 35°C. Sprawdzona metoda to suszenie w warunkach naturalnych poprzez rozłożenie cienkiej warstwy w cieniu i delikatnym przewiewie. 

Jakie substancje aktywne zawiera kocanka piaskowa?

Kocanka charakteryzuje się słodkawym i lekko korzennym zapachem, w smaku jest natomiast dosyć gorzka. Kwiat kocanki to cała masa substancji aktywnie działających. Można tu wyróżnić:

• około 0,8% związków flawonoidowych – kwercetyna;
• chalkony: izosalipurpozyd (do 2%);
• flawanony: glukozydy naryngeniny;
• flawonole: glukozydy kemferolu, kwercetyny;
• flawony: glukozydy apigeniny, luteoliny;
• inne: karotenoidy, ftalidy, garbniki, kwasy organiczne, substancje gorzkie, olejek eteryczny (0,05%).

Właściwości i zakres działania kocanki

Kocanka ceniona jest głównie za swoje właściwości żółciopędne, żółciotwórcze, hepatoochronne, moczopędne, przeciwzakrzepowe, przeciwzapalne oraz uszczelniające naczynia krwionośne.

Dodatkowo liczne badania wykazały, iż niektóre substancje zawarte w kocance przyczyniają się do zmniejszenia napięcia mięśni gładkich jelit, pęcherzyka i przewodów żółciowych. Obniża także napięcie zwieracza bańki wątrobowotrzustkowej, przywraca efektywną pracę woreczka i dróg żółciowych poprzez lepszą ruchliwość i zmniejszenie prądu żółci, która łatwiej dociera do dwunastnicy.

Wyciągi z kwiatów kocanki wykazują delikatne działanie stymulujące produkcję enzymów trawiennych, zmniejszają stan zapalny błon śluzowych żołądka, przyczyniają się również do przywrócenia pełnej amplitudy ruchów perystaltycznych jelit. Kocanka zawiera także ftalidy, które wykazują działanie przeciwrobaczywe. Może być również stosowana pomocniczo na choroby układu oddechowego jak kaszel, chrypka czy ból gardła. 

Kocanka kojarzona jest przede wszystkim z pozytywnym działaniem na wątrobę. Można ją stosować przy niewydolności wątroby, w przewlekłym uszkodzeniu miąższu wątroby przez szkodliwe związki chemiczne jak pestycydy i herbicydy, niektóre leki, trucizny, aflatoksyny z pleśni. 

To może Cię zainteresować: Chlorofil – właściwości i zastosowanie

Kocanka w medycynie ludowej

Kocanka jest także bardzo popularna w lecznictwie ludowym i stosowana głównie na:

1. reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
2. wysypki skórne,
3. przy żółtaczce,
4. w obrzękach,
5. przy dnie moczanowej,
6. w innych chorobach wywołanych złą pracą wątroby, woreczka żółciowego oraz trzustki.

Gdzie kupić kocankę?

Obecnie na rynku kocankę możemy dostać w najprostszej formie zioła sypanego pod nazwą kwiatostan kocanki. Są również gotowe mieszanki ziołowe z dodatkiem kwiatów kocanki (na nerki – Dary natury, na drogi oddechowe i kaszel – Grintuss). Dostępny jest także ekstrakt alkoholowy z dodatkiem innych ziół (Cholesol), istnieje również preparat standaryzowany w kapsułkach na uszczelnienie naczyń krwionośnych i lepsze krążenie (NeoFitoroid). Można dostać również olejek eteryczny z kwiatów kocanki, jest on niestety bardzo drogi – cena za 5 ml to nawet 110 zł. 

Jak stosować kocankę?

Najprostszy sposób to po prostu zaparzenie ziela: 1 łyżeczka na szklankę wrzątku i parzymy 15-20 minut. Jednak odwar z kocanki: 1/2 łyżki stołowej, gotowany przez 30 minut będzie działać mocniej. 

Kwiat kocanki można również zaparzać w mleku z miodem, które lepiej ekstrahuje składniki aktywne (dawkowanie według Farmakopea Polska VI).

Innym sposobem jest sporządzenie ze świeżych lub suszonych kwiatów kocanki wyciągów olejowych, na przykład na oliwie lub innym nierafinowanym oleju. Takie wyciągi mogą być stosowane jako preparat przeciwkamiczny, żółciotwórczy, oczyszczający organizm. Wyciągi olejowe z kwiatów kocanki świetnie nadają się również do przemywania skóry podrażnionej, alergicznej czy suchej. Kuracja, która będzie dobrze wpływać na naszą wątrobę i skórę to przyjmowanie wyciągu olejowego raz dziennie: 1 łyżka na czczo przez tydzień. Po 2 tygodniach przerwy można powtórzyć kurację – jest ona zalecana jeden raz na kwartał. 

Warto podkreślić, iż napar z kocanki działa słabiej niż odwar, nalewka czy ekstrakt. Doktor Różański poleca odwar 5-10% stosowany co 3 godziny po 40 ml w przypadku mocnych dolegliwości ze strony wątroby i układu żółciowego, następnie przez tydzień wystarczy zażywać 2-3 razy dziennie po 50-100 ml. W przypadku ekstraktu zaleca spożycie 2-3 razy dziennie po 5 ml (mała łyżeczka), natomiast nalewkę 1:5 należy stosować 3 razy dziennie po 5 ml. 

UWAGA: W przypadku kamicy żółciowej i niedrożności dróg żółciowych przed zastosowaniem kocanki niezbędna jest konsultacja z lekarzem.

Bibliografia:

1. Bacler Barbara, Zasoby gatunkowe cennych roślin leczniczych powiatu włoszczowskiego. Część 2 – kocanki piaskowe Helichrysum arenarium (L.) Moench, Ann.Acad.Med.Siles, 2009, 63, 6, s. 54-59;
2. Buchwald W, Forycka A, Szczyglewska D, Badania zdolności kiełkowania materiału siewnego kocanek piaskowych, ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2007 z. 517: 121-126;
3. Sawilska Anna Katarzyna, Biologiczne i ekologiczne uwarunkowania introdukcji kocanek piaskowych Helichrysum arenarium (L.) Moench do uprawy polowej, Polskie Towarzystwo Botaniczne, 2015;
4. Kuźnicka B, Dziak M, Zioła i ich stosowanie, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa, Wydanie V, 1988;
5. https://rozanski.li/295/kocanki-jeszcze-kwitna-helichrysum-flos-helichrysi-flores-stoechados-w-fitoterapii/;
6. https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-summary/sandy-everlasting-summary-public_pl.pdf.