Migrena. Czy jej winowajcą jest alergia?

Migrena potrafi dać się we znaki, jej objawy są bardzo uciążliwe. W 75% przypadków migreny za główną przyczynę uważany jest pokarm. Bez względu na to, czy chodzi o mechanizm alergiczny (wczesny lub opóźniony), pseudoalergiczny, nietolerancję lektyn czy nadwrażliwość pokarmową – wszystko wskazuje na to, że migrenę często zapoczątkowują procesy toczące się w przewodzie pokarmowym – wyjaśnia dr Danuta Myłek, autorka książki „Oswoić alergie. Skąd się biorą uciążliwe dolegliwości i jak sobie z nimi radzić”, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Burda Książki. 

[aktualizacja: 09’2023]

Czym jest migrena?

Migrena to ból głowy, na ogół jednostronny, połączony z innymi objawami: zawrotami głowy, bólami brzucha, nudnościami i wymiotami. Czasem towarzyszy jej światłowstręt, nadwrażliwość na dźwięki i zapachy, zaburzenia widzenia lub tzw. aura. Jednocześnie mogą pojawić się: osłabienie, parestezje, czyli dziwne wrażenia czucia w obrębie skóry głowy, a nawet całej połowy ciała.

Pacjenci z migreną są nadwrażliwi na światło, hałasy, przykre zapachy, przeciągi i zmiany temperatury otoczenia, zwłaszcza na zimno. Często szkodzą im pokarmy (do niektórych mają wstręt), alkohol nawet w małych ilościach, nie znoszą leków. Większość z nich w różnych okresach życia cierpi z powodu choroby lokomocyjnej. Są nadwrażliwi i wybuchowi.

Sprawdź, kim jest > hipochondryk <, i jak mu pomóc.

Migrena u dzieci – objawy

Powszechnie uważa się, że migrena to choroba dorosłych. W rzeczywistości dotyka również dzieci, które nie zawsze potrafią określić swoje dolegliwości.

WAŻNE! Objawy u dzieci przedszkolnych i starszych niczym nie różnią się od występujących u dorosłych. Mniejsze dzieci płaczą, mają nudności, wymiotują, są apatyczne, kładą się w ciągu dnia i nie chcą jeść. Mogą wykazywać nadwrażliwość na dotykanie bolącej połowy głowy, co bywa mylone z zapaleniem ucha. Takie objawy trwają 1–2 dni i ustępują samoistnie, by pojawić się ponownie w przypadku spożycia szkodliwego pokarmu. Badania dodatkowe, łącznie z elektroencefalografią (EEG), pozostają prawidłowe.

Jeżeli opisane wyżej epizody zdarzają się często, przebiegają bez gorączki i nie stwierdza się objawów infekcji bakteryjnej, czy wirusowej, wówczas możemy podejrzewać migrenę.

Migrena wśród kobiet. Jakie są jej przyczyny?

„Moje wieloletnie obserwacje wskazują, że kobiety alergiczki często zaczynają cierpieć na migrenę w okresie przedmiesiączkowym lub w trakcie stosowania hormonalnej kuracji zastępczej, niektóre również podczas karmienia piersią – mówi dr Danuta Myłek.

Złe znoszenie wielu pokarmów, takich jak: czekolada, wędliny, mleko krowie, produkty kiszone i jedzenie przemysłowe bywa przyczyną wcześniej nieobserwowanych objawów, typu:

• obrzęki stawów,
• anemia,
• katar,
• kaszel,
• nawracające zapalenia gardła,
• bóle brzucha,
• nudności,
• wymioty,
• zaparcia,
• biegunki,
• arytmia serca,
• zaburzenia snu,
• zaburzenia emocjonalne,
• choroby dróg oddechowych.

Najczęściej wynika to ⇒ z braku lub niedoboru enzymu rozkładającego histaminę (DAO – dwuaminooksydaza). Zastąpienie brakującego enzymu lekiem zawierającym ten enzym poprawia stan zdrowia.

Część objawów u kobiet bywa określana jako nerwica, tym bardziej, że podstawowe badania nie wykazują żadnych odchyleń od normy. Obrzęki stawów leczy się jak chorobę reumatyczną, inne schorzenia traktuje się jako infekcje bakteryjne i podaje antybiotyki.

Kiedy u dziecka karmionego piersią pojawia się atopowe zapalenie skóry (skaza białkowa), wymioty, biegunki, nawracający katar, kaszel i inne objawy, lekarz przeważnie stawia diagnozę, że szkodzi mu pokarm matki.

W konsekwencji kobiety zarzucają karmienie piersią lub karmią krótko, a powinny jedynie wyeliminować mleko lub inne pokarmy ze swojej diety.

Dolegliwości u matki czasami zmniejszają się po ustaniu laktacji, aby przy następnej ciąży z impetem powrócić, jeżeli tradycja znów zwycięży nad wiedzą.

Przyczyny migreny – szkodliwe działanie pokarmów

W 75% przypadków migreny za główną przyczynę uważany jest pokarm. Słynny pediatra dr Joseph Egger z Londynu badał dużą grupę dzieci z migreną. Tylko w 3% przypadków dodatnie wyniki testów punktowych z alergenami pokarmowymi były zgodne z wynikami prowokacyjnego testu pokarmowego. U pozostałych pokarm wywoływał napady migreny, pomimo że testy punktowe dawały wyniki ujemne.

W powstawanie napadów migreny alergia (czyli atopia) zaangażowana jest bardzo rzadko lub wcale. Komórka tuczna, odgrywająca decydującą rolę w procesach atopowych, występuje głównie w śluzówkach dróg oddechowych i przewodu pokarmowego, spojówkach, a także skórze, ale nie w układzie nerwowym.

Nic więc dziwnego, że metody diagnostyczne badające ten mechanizm (testy punktowe, swoiste przeciwciała IgE) mają niewielkie albo żadne znaczenie w poszukiwaniu przyczyn migreny. Ważniejszą rolę odgrywają mechanizmy pseudoalergiczne, nadwrażliwość pokarmowa, nietolerancja lektyn pokarmowych, nietolerancja histaminy lub innych amin biogennych. Potwierdza to fakt opóźnionego występowania objawów migreny: następnego dnia lub później od spożycia szkodliwego pokarmu, a nie – jak w alergii IgE-zależnej – natychmiast (do 2 godzin od ekspozycji).

Bez względu na to, czy chodzi o mechanizm alergiczny (wczesny lub opóźniony), pseudoalergiczny, nietolerancję lektyn czy nadwrażliwość pokarmową – wszystko wskazuje na to, że migrenę często zapoczątkowują procesy toczące się w przewodzie pokarmowym.

Mechanizmy powstawania migrenowych bólów głowy

Migrena to dość tajemnicza choroba. Bóle głowy wywołują różne czynniki, w tym:

1. uwarunkowania genetyczne (o czym świadczy rodzinne występowanie tej choroby);
2. stres;
3. zaburzenie mikrobioty jelitowej;
4. toksyczne działanie grzybów, pasożytów i cyst pierwotniaków;
5. niektóre leki (środki antykoncepcyjne, hormonalna terapia zastępcza, preparaty przeciwnadciśnieniowe, NLPZ);
6. zaburzenia miesiączkowania;
7. przewlekłe stany zapalne;
8. niedożywienie;
9. nadciśnienie;
10. zaburzenia enzymatyczne;
11. pseudoalergia lub nadwrażliwość na pokarmy, dodatki spożywcze oraz grzyby pleśniowe (zarówno ich działanie alergogenne, jak i toksyczne, jeżeli kolonizują organizm);
12. nietolerancja histaminy i innych amin biogennych.

Oczywiście nie ma listy pokarmów, które wywołują napad bólu głowy. Każdy pacjent reaguje inaczej!

WAŻNE! Uważa się, że bezpośrednią przyczyną wystąpienia bólu jest nadmierne wydzielanie serotoniny (jednego z neurotransmiterów odpowiadających w warunkach fizjologicznych m.in. za prawidłowe napięcie ścian naczyń krwionośnych), która – wyzwolona w nadmiarze – wywołuje skurcz naczyń mózgowych. Przedstawiam skrót  telegraficzny  mechanizmów jakie  mogą stać  za powstaniem  migreny – wyjaśnia dr Danuta Myłek.

Na to obronnie, samonaprawczo reagujemy rozkurczem naczyń z następowym odbiorem bólowym przez okołonaczyniowe zakończenia nerwów. Bodziec z naczyń wędruje do jądra nerwu trójdzielnego w mózgu (odpowiada on za unerwienie narządów głowy). Konsekwencją rozkurczu naczyń mózgowych jest pogorszenie szczelności ich ścian. Do przestrzeni okołonaczyniowej przechodzą elementy, które nie powinny znaleźć się poza naczyniami (białko, różne substancje). Sprzyja to powstawaniu zapalenia i obrzęku, co nasila ból. Okoliczne nerwy przekazują bodźce do wyższych ośrodków (do kory mózgowej), gdzie są one odczytywane jako ból, światłowstręt, czy nadwrażliwość na dźwięki.

Migrena – objawy

Przy bardzo silnym bodźcu pobudzeniu mogą ulegać także obszary odpowiadające za objawy wegetatywne, takie jak nudności i wymioty. Dość charakterystyczna dla niektórych przypadków migreny jest aura wzrokowa. To objaw neurologiczny, który bezpośrednio poprzedza ból głowy (zaburzenia widzenia: mroczki przed oczami, błyski światła, widzenie nieostre).

UWAGA! Anglicy udowodnili, że niektórzy pacjenci z migreną mają w płytkach krwi mniej fenylosulfotransferazy – enzymu, który bierze udział w neutralizacji między innymi:

• siarczanów (zanieczyszczających wodę, pokarmy i powietrze),
• tyraminy zawartej w serach, czerwonych winach, marynowanych śledziach, owocach awokado i pomarańczach,
• dopaminy i fenyloalaniny obecnych w czekoladzie, bananach, awokado, serach oraz winach,
• norepinefryny, serotoniny i histaminy znajdujących się w konserwowanych tuńczykach.

Wszystkie te substancje są pochodnymi amoniaku występującymi w organizmach roślinnych i zwierzęcych, a także w organizmie człowieka. Określa się je wspólną nazwą: aminy biogenne. Aminy biogenne wyzwalane są z komórek układu immunologicznego i zakończeń nerwów lub dostają się do organizmu z pokarmami.

Chemizacja produkcji i przetwarzania żywności spowodowała, iż nasze zapotrzebowanie na fenylosulfotransferazę znacznie wzrosło. Ci, u których układ nie funkcjonuje prawidłowo, na spożycie wymienionych wyżej pokarmów reagują między innymi bólem głowy.

Nie docenia się udziału obniżenia poziomu dwuaminooksydazy, skutkującego między innymi napadami bólu migrenowego. Na szczęście mamy możliwość oceny stężenia DAO we krwi. Dostępny jest też lek, który zawiera ten enzym i w takich przypadkach pomaga pacjentom z migreną.

Migrena może więc być objawem szkodliwego działania pokarmów wskutek działania mechanizmów niealergicznych. Nierzadko obserwujemy to u pacjentów z klasyczną skazą atopową – napad migreny wywołują pokarmy, z którymi testy punktowe czy swoiste IgE pozostają ujemne.

Czasami trudno ocenić, z jaką reakcją mamy do czynienia. Niektóre pokarmy, na przykład jaja, cytrusy, sery czy wino, mogą wywoływać zarówno reakcje alergiczne, jak i niealergiczne oraz nieimmunologiczne.

Migrena – znaczenie kinin, czyli hormonów tkankowych

Pewną rolę odgrywają prawdopodobnie także kininy – hormony tkankowe. Bardzo szybko ulegają one rozpadowi (w zaledwie minutę), dlatego ich wpływ jest słabo zbadany. Substancje te uaktywniają się w między innymi w czasie uaktywnienia komórki tucznej, która uwalnia liczne związki o działaniu prozapalnym. Działanie kinin mogą również pobudzać związki chemiczne zawarte w pożywieniu, czy lekach (np. fenole).

Istnieje podejrzenie, że kininy biorą czasem udział w wywoływaniu astmy, migreny, zapalenia stawów oraz wrzodziejącego zapalenia jelita grubego.

Amerykańscy badacze twierdzą, że u niektórych osób z alergią enzymy rozkładające kininy funkcjonują nieprawidłowo. Kininy działają wówczas dłużej i można zaobserwować przelotne, krótkotrwałe objawy ich aktywności. Należy do nich:

• zaczerwienienie twarzy pod wpływem emocji,
• palpitacje serca,
• uczucie gorąca,
• napady nudności, uczucie ciasnoty w klatce piersiowej,
• tętniące bóle głowy,
• bóle w różnych częściach ciała,
• napady potliwości ze świądem skóry bez wyraźnego powodu,
• skurcze mięśni,
• nadwrażliwość oczu na światło,
• omdlenia w pozycji stojącej,
• napady senności,
• łatwość powstawania siniaków i wybroczyn.

UWAGA! Wyżej wymienione nie znajdują odzwierciedlenia w badaniu lekarskim, przeprowadzanym z reguły jakiś czas później, ani w analizach laboratoryjnych, dlatego pacjentów podejrzewa się o symulację lub nerwice.

Migrena a objawy ze strony układu pokarmowego

„Wśród moich pacjentów z migreną u mniej więcej 90% wystąpienie bólu głowy poprzedzały objawy ze strony przewodu pokarmowego, najczęściej nudności, biegunki, wymioty i bóle brzucha.” – mówi dr Danuta Myłek.

Dziedziczna predyspozycja powoduje, że u niektórych członków rodziny występują między innymi różne objawy alergii, pseudoalergii lub nadwrażliwości na pokarmy. Cierpiąc na migrenę o takim podłożu, możemy mieć w różnych okresach życia także pokrzywkę, astmę oskrzelową, atopowe zapalenie skóry (tzw. skazę białkową), bóle brzucha, wymioty, biegunki, katar, kaszel, bóle i obrzęki stawów, moczenie nocne, padaczkę, ból gardła i ucha, anemię, nawracające nieinfekcyjne zapalenia pęcherza, jajnika oraz inne dolegliwości, które w różnych kombinacjach mogą zdarzać się także u naszych krewnych. Nie znamy żadnej prawidłowości we współwystępowaniu tych objawów.

Dotychczas nie wytłumaczono, dlaczego prawie każdy pacjent z alergią lub pseudoalergią pokarmową prezentuje inny, charakterystyczny dla siebie model choroby.

Pozapokarmowe czynniki sprzyjające napadom migreny

Co jeszcze sprzyja napadom migreny? Są to na pewno: stres, wysiłek, głód, zapachy, urazy, napięcie emocjonalne, dym tytoniowy, podróż, jaskrawe oświetlenie, wysoka temperatura otoczenia, toksyny grzybów, a także za mała lub zbyt duża ilość snu.

Związki chemiczne mogą wyzwalać migrenę w wyniku działania mechanizmów alergicznych lub niealergicznych. Należą do nich: chlor, perfumy, dymy spawalnicze, spaliny samochodowe (głównie z silników Diesla), formaldehyd, rozpuszczalniki, dym papierosowy, amoniak, dym węglowy i różne odczynniki chemiczne w stanie lotnym.

Bóle głowy, nadpobudliwość, patologiczne zmęczenie, zaburzenia snu, dolegliwości przewodu pokarmowego i dróg rodnych obserwuje się w przypadku patologicznego rozplemu Candida albicans lub jeśli drożdżak ten jest wyzwalaczem mediatorów zapalenia z komórek układu immunologicznego krążącego we krwi (bada to test MRT).

Po uporządkowaniu diety, pozbyciu się grzybów i uzdrowieniu mikrobioty jelitowej napady bólów głowy pod wpływem tych czynników pojawiają się bardzo rzadko albo wcale.

Źródło: „Oswoić alergie. Skąd się biorą uciążliwe dolegliwości i jak sobie z nimi radzić” dr n. med. Danuta Myłek, (str. 191-193). Książka ukazała się nakładem Wydawnictwa Burda Książki.