Czym są i za co odpowiadają leukocyty? Kontynuujemy nasz cykl poświęcony morfologii krwi. W poprzednim wpisie omawialiśmy rolę czerwonych krwinek. Dla przypomnienia: krew składa się z osocza i elementów morfotycznych krwi. Elementy morfotyczne dzielimy na krwinki czerwone – erytrocyty, krwinki białe – leukocyty i płytki krwi czyli trombocyty. Równie ważnym elementem badania jest mierzenie poziomu leukocytów. Jaka jest zatem rola białych krwinek w organizmie człowieka? Sprawdźmy!
[aktualizacja: 05’2021]
Leukocyty – białe krwinki i ich rola w organizmie
Leukocyty są podstawowym elementem układu odpornościowego, chronią nas przed patogenami, takimi jak wirusy i bakterie. Wśród leukocytów wyróżniamy agranulocyty i granulocyty. Podstawą tego podziału jest obecność lub brak specyficznych ziarnistości w cytoplazmie.
Granulocyty z kolei zależnie od barwliwości specyficznych ziarnistości dzielimy na:
- obojętnochłonne (neutrofile),
- kwasochłonne (eozynofile),
- zasadochłonne ( bazofile).
Natomiast agranulocyty to komórki nie zawierające ziarnistości, należą do nich limfocyty i monocyty.
Prawidłowa wartość leukocytów (WBC – White Blood Cells) u dorosłego człowieka powinna oscylować w granicach od 4 000 do 10 000 /ul. Dokładny zakres wartości referencyjnych jest zależny od laboratorium, które wykonuje badanie. Wzrost obserwujemy m.in. w zakażeniach czy chorobach rozrostowych układu białokrwinkowego, takich jak na przykład białaczki.
Sprawdź również: Morfologia krwi dziecka. Sprawdź, czy Twoja pociecha ma niedobory witamin lub mikroelementów!
Leukocyty i ocena ich ilości w przebiegu chorób
Wynik morfologii krwi może zawierać tzw. rozmaz leukocytarny, czyli procentowy udział poszczególnych typów leukocytów. Ocena rozmazu może być komputerowa – obarczona pewnym zakresem błędu lub ręczna – możliwe jest wykonanie tzn. rozmazu ocznego, który jest metodą dokładniejszą.
Leukocyty i ocena ilości poszczególnych ich typów jest ważna. Może na przykład stanowić cenną wskazówkę z jakiego rodzaju infekcją mamy do czynienia!
Neutrofile (NEU)
U dorosłego człowieka neutrofile (NEU), czyli granulocyty obojętnochłonne powinny stanowić 60-70% leukocytów, czyli zawierać się w zakresie: 1800 – 8000/ul.
Wzrost tego parametru obserwujemy głównie w zakażeniach bakteryjnych, ale także na przykład w reumatoidalnym zapaleniu stawów, białaczkach szpikowych, dnie moczanowej lub po przebytym urazie. Natomiast spadek wartości neutrofilów może świadczyć o zakażeniu wirusowym czy chorobach autoimmunologicznych.
Eozynofile (EOS)
Kolejny typ leukocytów granuloocytarnych to eozynofile (EOS), czyli granulocyty kwasochłonne. Ich prawidłowy poziom mieści się w granicach 50-400/ul, stanowią one około 2-4% leukocytów.
Eozynofile (EOS) biorą udział w reakcjach związanych ze zwalczaniem pasożytów! Wzrost ich stężenia będzie obserwowany właśnie w chorobach pasożytniczych. Eozynofile odpowiedzialne są również za zwalczanie białek alergennych, stąd wzrost tego parametru związany jest również z chorobami alergicznymi. Ponadto podwyższenie ilości eozynofilów ma miejsce w układowych chorobach tkanki łącznej (np. w eozynofilowym zapaleniu powięzi, zespół Churga Strauss’a, polimialgii reumatycznej) oraz chorobach nowotworowych ( min. chłoniak Hodgkina).
Bazofile
Bazofile (BASO) to leukocyty granulocytarne zasadochłonne. Ich stężenie waha się od 0 – 300/ul, co stanowi 0-1% leukocytów. Ze wzrostem ich stężenia mamy do czynienia na przykład w białaczce szpikowej, ostrej białaczce bazofilowej czy w czerwienicy prawdziwej.
Limfocyty
Agranulocyty to leukocyty (czyli białe krwinki) nie zawierające ziarnistości. Wśród nich wyróżniamy limfocyty i monocyty.
Stężenie limfocytów (LYM) we krwi u dorosłych powinno mieścić się w zakresie 1000 – 5000/ug, czyli stanowić między 20-45% wszystkich leukocytów. Ich wzrost obserwowany jest między innymi w zakażeniach wirusowych, przewlekłych zakażeniach bakteryjnych, wirusowych zapaleniach wątroby czy szpiczaku mnogim. Obniżenie natomiast np. w zakażeniu wirusem HIV, po chemioterapii, radioterapii lub w posocznicy.
Należy pamiętać, że podane wartości dotyczą dorosłych, u dzieci wartości norm są zależne od wieku. U dzieci mamy także do czynienia między innymi z różnicą w stosunku granulocytów do limfocytów.
Po urodzeniu u dzieci, podobnie jak u dorosłych istnieje przewaga neutrofilów (NEU; granulocytów obojętnochłonnych), natomiast ok. 3-6 doby życia ma miejsce tzw. „pierwsze skrzyżowanie”, czyli zmiana stosunku procentowego neutrofilów do limfocytów – limfocyty zaczynają stanowić wtedy większość puli leukocytów. „Drugie skrzyżowanie” obserwujemy około 4-6. roku życia, od tego momentu w obrazie morfologii krwi zaczynają dominować neutrofile.
Monocyty
Monocyty (MONO) z kolei to 4-8 % wszystkich leukocytów, zakres: 30-800/ul . Wzrost ich stężenia może towarzyszyć np. chorobie Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejącemu zapaleniu jelita grubego. Zwiększenie poziomu może mieć również miejsce w chorobach nowotworowych, takich jak: ostra białaczka monocytowa, przewlekła białaczka szpikowa i limfocytowa, a także podczas kortykoterapii czy w alkoholowej chorobie wątroby.
Trombocyty
Ostatnim z podstawowych parametrów znajdujących się na wyniku morfologii krwi jest stężenie płytek krwi (trombocytów), wynosi ono 150 000 – 400 000 /ul.
Trombocyty (PLT) biorą udział w krzepnięciu krwi. Trombocytopenia, czyli obniżenie poziomu płytek krwi wiąże się z ryzykiem krwawienia, natomiast znaczna nadpłytkowość może być powodem zmian zakrzepowych!
Przyczyną małopłytkowości jest min. zmniejszenie wytwarzania płytek w szpiku kostnym. Defekt ten może być wrodzonym zaburzeniem jak i wynikać z wpływu czynników zewnętrznych na produkcję w szpiku kostnym. Wśród czynników wpływających na zmniejszenie produkcji trombocytów wyróżniamy min. niektóre leki, zakażenia wirusowe, niedobór witaminy B12 lub kwasu foliowego.
Obniżenie poziomu płytek krwi może być spowodowane również nadmiernym niszczeniem trombocytów. Ten proces z kolei może mieć miejsce np. po przetoczeniu krwi lub w trakcie przyjmowania przyjmowania niektórych leków np. heparyny. Istnieją również inne przyczyny małopłytkowości jak np. małopłytkowość ciężarnych. Nie wymaga ona leczenia, ustępuje samoistnie po porodzie.
W sytuacji kiedy otrzymamy wynik laboratoryjny niespodziewanie niski nawet w ilości 0 płytek /ul, należy się zastanowić czy nie mamy do czynienia z tzw. małopłytkowością rzekomą. Jest ona artefaktem laboratoryjnym, wynikającym z aglutynacji („zlepiania się”) płytek krwi w próbce pobranej krwi.
Ze wzrostem stężenia płytek krwi, czyli nadpłytkowością mamy do czynienia np. po usunięciu śledziony, w przewlekłym alkoholizmie czy w niedokrwistości z wywołanej niedoborem żelaza. Znaczny wzrost poziomu płytek krwi jest obserwowany w nadpłytkowości samoistnej, czyli chorobie polegającej na nadmiernym wytwarzaniu płytek krwi w szpiku kostnym. Komórki te mają jednak nieprawidłową budowę i zaburzoną funkcjonalność.
W chorobie tej mogą występować zarówno objawy krwawienia z uwagi na upośledzona funkcję płytek krwi jak i objawy zakrzepowe powodujące m. in. niedowłady, zaburzenia widzenia czy bóle głowy. Etiologia tej choroby pozostaje nieznana.
Morfologia a leukocyty krwi – podsumowanie
Morfologia krwi jest wykonywane jako jedno z pierwszych badań diagnostycznych. Dostarcza wiele informacji o stanie naszego zdrowia. Pamiętajmy o skonsultowaniu każdego wyniku z lekarzem.!U dzieci wartości wykazane w morfologii krwi należy interpretować z uwzględnieniem wieku dziecka. I pamiętajmy, że nie leczymy wyniku badania tylko całokształt obrazu klinicznego!
Krótkie wyjaśnienia:
Zespół Churg Staruss – czyli eozynofilowe ziarniniakowe zapalenie naczyń, choroba charakteryzująca się zapaleniem w różnych tkankach i narządach, często zajmuje drogi oddechowe, małe i średnie naczynia krwionośne. Występuje min. astma, polipy nosa, eozynofilia.
Chłoniak Hodgkina – czyli ziarnica złośliwa jest chorobą nowotworową układu chłonnego. Może charakteryzować się min. objawami ogólnymi jak osłabienie, męczliwość, bólem węzłów chłonnych po wypiciu alkoholu, świądem skóry, powiększeniem węzłów chłonnych itd.
Polimialgia reumatyczna – choroba zapalna objawiająca się głównie bólem oraz sztywnością mięśni karku, obręczy barkowej i biodrowej. W większości dotyczy ona osób powyżej 50 roku życia.
Szpiczak mnogi – nowotwór układu krwiotwórczego, w obrazie klinicznym najczęstsze objawy to bóle kostne, osteoporoza, niedokrwistość czy objawy neurologicznie.
Zajrzyj również tutaj: Badanie ogólne moczu – sprawdź, czy nie popełniasz tych błędów!
Bibliografia:
Andrzej Szczeklik (red.): Choroby wewnętrzne. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2013
