Dieta ketogeniczna – baza wiedzy przygotowana przez dietetyka klinicznego

Dieta ketogeniczna (DK) jest dietą wysokotłuszczową, z odpowiednią zawartością białka i niską zawartością węglowodanów, która prowadzi do ketozy żywieniowej. Od dawna stosowana z powodzeniem w leczeniu padaczki, często tej lekoopornej. Pojawienie się w ostatnich latach wielu badań naukowych daje nadzieję na poprawę stanu pacjentów z chorobą Parkinsona oraz u osób z nowotworami. Istnieje również coraz więcej dowodów klinicznych przemawiających na korzyść leczenia dietą ketogeniczną chorób, takich jak: cukrzyca, otyłość lub schorzeń wynikających z zaburzeń endokrynogennych. Jednak jest to jedna z tych diet, które powinny być stosowane pod ścisłym nadzorem lekarza i dietetyka!

Klasyczna dieta ketogeniczna składa się głównie z długołańcuchowych triglicerydów (LCT), zwykle stosowanych w stosunku 4:1 lub 3:1 do węglowodanów oraz białek. Przy tak małej podaży węglowodanów organizm, chcąc uzyskać energię, zaczyna spalać tłuszcze. Wątroba przekształca tłuszcz w kwasy tłuszczowe i wytwarza ciała ketonowe, które zastępują glukozę, będącą głównym źródłem energii. Ta akumulacja ketonów we krwi w diecie jest również znana jako ketoza odżywcza.

Cztery rodzaje diety ketogenicznej 

1. Klasyczna dieta ketogeniczna przedstawiona przez Wildera, w której głównym źródłem są długołańcuchowe kwasy tłuszczowe (nawet do 90%), a ilość białka obliczana jest w taki sposób, by zapewnić prawidłowy rozwój i funkcjonowanie organizmu. Najczęściej stosunek tłuszczu do białka i cukrów wynosi 4:1. To najbardziej restrykcyjny rodzaj diety ketogenicznej. 
2. Dieta ketogeniczna oparta na średnio łańcuchowych kwasach tłuszczowych (MCT) – została opracowana w latach 70. XX wieku jako alternatywa dla klasycznej diety. Dostarcza więcej ketonów na kilokalorię energii niż długołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Z tego względu dieta ketogeniczna MCT pozwala na zwiększenie ilości węglowodanów i składników białkowych w stosunku do klasycznej diety ketogenicznej. Większa podaż węglowodanów wpływa również na poprawę smaku spożywanych potraw. Ciekawy opis przypadku zarejestrowany został przez Prasoppokakorna i współpracowników u 19-letniej kobiety z bardzo oporną padaczką oraz autoimmunologicznym zapaleniem mózgu. Pomimo leczenia metyloprednizolonem, dożylnej immunoglobuliny oraz przyjmowania aż 8 leków przeciwpadaczkowych, stan pacjentki pogarszał się. Zastosowano u niej dietę MCT i w ciągu 6 dni zaobserwowano poprawę stanu zdrowia kobiety oraz kontrolę napadów padaczkowych.
3. Zmodyfikowana dieta Atkinsa (MAD) – nie ogranicza ilości spożywanych kalorii, białka, czy płynów.
4. Leczenie o niskim indeksie glikemicznym (LGIT) – rodzaj diety ketogenicznej zaproponowany w 2005 roku. Jest zdecydowanie mniej restrykcyjna od jej pozostałych wariantów. Pozwala na spożywanie wszystkich produktów, których indeks glikemiczny nie przekracza 50. 

Dieta ketogeniczna najczęściej kojarzy nam się z leczeniem padaczki lekoopornej. Jednak z biegiem czasu zaczęły pojawiać się coraz to nowsze badania na temat klinicznego zastosowania tej diety w różnego rodzaju schorzeniach. Są to m.in.:

• cukrzyca,
• otyłość, 
• choroba Parkinsona, 
• PCOS (zespół policystycznych jajników),
• zaburzenia endokrynologiczne.

Działanie diety ketogenicznej i ciał ketonowych 

Stosując dietę ketogeniczną doprowadzamy do podwyższenia w organizmie ciał ketonowych.

Do ciał ketonowych zaliczamy: 

• kwas beta-hydroksymasłowy;
• kwas acetooctowy;
• aceton.

Powstają one głównie z kwasów tłuszczowych (np. palmitynianu), które są potem katabolizowane w mitochondriach komórek wątroby (hepatocytach), w tak zwanym procesie beta-oksydacji. Następnie z wątroby przechodzą one do układu krążenia i wykorzystywane w cyklu Krebsa — po konwersji do acetylokoenzymu A przez komórki różnych tkanek, w tym również mózgu — jako główne źródło energii, w zastępstwie brakującej glukozy.

Ketogeneza

Na ketogenezę, czyli proces powstawania ciał ketonowych, mają wpływ również hormony. Ich stężenie zmienia się z zależności od tego, co spożyjemy. Insulina i glukagon są kluczowymi hormonami regulującymi proces ketogenezy. W odpowiedzi na zmiany stężenia glukozy we krwi oraz wydzielanie przez korę nadnerczy glikokortykosteroidów (głównie glukokortykoidy) mogą ją stymulować lub tłumić.

Biorąc pod uwagę wyżej wymienione mechanizmy, stosując dietę niskotłuszczową i wysokowęglowodanową, ketogeneza będzie zachodzić w niewielkim stopniu. Dlaczego? Głównie dlatego, że poziom insuliny we krwi będzie wysoki, a poziom glukagonu i kortyzolu niski. Natomiast w sytuacji głodówki lub stosowania diety ketogenicznej dzieje się odwrotnie. Poziom insuliny znacznie spada, podczas gdy stężenie glukagonu i kortyzolu rośnie. Daje to bardzo dobre warunki do powstawania ciał ketonowych w wątrobie.

Ciała ketonowe

Do tej pory udało się ustalić iż aż 20 enzymów katalizujących etapy niezbędne w procesie rozkładu danego kwasu tłuszczowego np. palmitynianu do ciał ketonowych.

Stężenie ciał ketonowych we krwi zwykle nie przekracza 0.05 mmol/l podczas głodzenia wzrasta nawet do 6 mmol/l.

Nie u wszystkich jednak gromadzenie się ciał ketonowych będzie przebiegać tak samo. Proces uwarunkowany jest kilkoma czynnikami, m.in. takimi jak: procent tkanki tłuszczowej, wskaźnik BMI oraz spoczynkowa przemiana materii.

Ciała ketonowe uznawane są za super paliwo, ponieważ produkują więcej energii w postaci ATP niż sama glukoza, czy kwasy tłuszczowe.

Dla przykładu: 100g acetooctanu (jedno z ciał ketonowych) może wytworzyć 9,4 kg ATP (główny nośnik energii w komórce), a 100g hydroksymaślanu – 10,5 kg ATP. Dla porównania 100g glukozy wytworzy 8,7 kg ATP. 

Dodatkowo badania wykazały, że ciała ketonowe zmniejszają uszkodzenia w organizmie wywołane przez wolne rodniki. Co więcej, zwiększają również zdolności antyoksydacyjne, głównie poprzez aktywację pewnego czynnika pobudzającego transkrypcję genów odpowiedzialną za ochronę przed uszkodzeniami oksydacyjnymi.

Wpływ diety ketogenicznej na różne stany chorobowe

Padaczka/Epilepsja 

Epilepsję definiuje się jako chorobę charakteryzującą się powtarzającymi się, nadmiernymi, nagłymi lub synchronicznymi wyładowaniami komórek nerwowych. Prowadzą one do zaburzeń świadomości, upośledzenia funkcji umysłowych i zaburzeń ruchu, czy czucia. 

Padaczka dotyka około 1% populacji ludzkiej. Oznacza to, że na całym świecie napady padaczkowe występują u około 50 milionów ludzi. Niestety, z roku na rok chorych przybywa. 

Początki leczenia padaczki dietą ketogenną sięgają lat 20-tych XX wieku. Zaobserwowano wówczas, że dieta składająca się w większości z tłuszczów z małą podażą węglowodanów może naśladować skutki głodówki. Ten efekt przypisywano właśnie produkcji ciał ketonowych w wątrobie. Pierwsze doniesienia naukowe o pozytywnym wpływie głodówki na przebieg padaczki pochodzą z 1911 roku. Wtedy to francuscy lekarze Guelpa i Marie zaobserwowali znaczną poprawę stanu zdrowia u kilku ze swoich pacjentów, u których ją zastosowali.

W 1921 roku po raz pierwszy zastosowano stan ketozy do leczenia padaczki. Wilder, biorąc pod uwagę fakt, że głodówka przez dłuższy czas jest niemożliwa, stworzył dietę naśladującą ją. Wyszedł z założenia, że jeżeli poziom ketozy gwałtownie maleje po spożyciu glukozy, to dieta, która wywoła ketozę będzie wysokotłuszczowa z ograniczeniem ilości węglowodanów. To założenie stało się podstawą stworzenia DK. Pomimo korzystnych efektów leczenia tą dietą, pojawienie się leków przeciwpadaczkowych spowodowało znaczne obniżenie jej stosowania u pacjentów w latach 40-tych XX wieku.

Obecnie leczenie dietą ketogeniczną przeżywa prawdziwe odrodzenie, w szczególności w leczeniu padaczki lekoopornej. 

Co ciekawe, pomimo że leczenie dietą ketogeniczną spowodowało brak napadów lub ich znaczny spadek, dalej mechanizmy działania są dość słabo poznane. Dieta ketogenna łączy z sobą wiele mechanizmów działania, które wspólnie zmniejszają pobudliwość neuronów.

Korzystne efekty działania diety ketogenicznej przy padaczce

1. zapewnienie alternatywnych substratów dla cyklu ośrodkowego układu nerwowego i kwasu trikarboksylowego (to kwas pełniący bardzo ważne funkcje w metabolizmie komórki, bierze m.in. udział w cyklu kwasu cytrynowego oraz w detoksykacji metali ciężkich);
2. poprawa funkcjonowania mitochondriów oraz synteza receptorów GABA w mózgu (istotne w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego);
3. wpływ na metabolizm ketonów, generacja protonów i produktów metabolicznych obniżających pH, związane z tym działanie przeciwdrgawkowe;
4. podniesienie poziomu acetonu, który może aktywować kanały K2P (dwuporowe kanały jonowe przewodne dla jonów potasu – pełnią one istotną rolę w utrzymaniu potencjału błonowego spoczynkowego oraz regulacji pobudliwości błony komórki nerwowej), powodując hiperpolaryzację neuronów i ograniczając pobudliwość neuronów;
5. modyfikacja obwodów nerwowych i normalizacja funkcji neuronów;
6. hamowanie pobudzającej transmisji synaptycznej glutaminergicznej oraz poprawa transmisji synaptycznej w okresie niemowlęcym.

Jak pokazują badania, dieta ketogeniczna może przynosić dobre efekty w leczeniu każdego rodzaju padaczki, a szczególnie w:

• zespole padaczkowym Westa;
• padaczce miokloniczno-astatycznej;
• zespole Draveta i Retta;
• padaczce w stwardnieniu guzowatym

Istnieje również możliwość leczenia z wyboru w dwóch wrodzonych zaburzeniach metabolicznych, związanych głównie z przemianami glukozy, a mianowicie GLUT-1, czyli zespołu niedoboru transportera glukozy oraz przy deficycie enzymu – dehydrogenazy pirogronianowej.  

Przeczytaj więcej: Dieta ketogenna pomocna w leczeniu epilepsji

Cukrzyca 

Przegląd ostatnich wyników badań na temat wpływu diety ketogenicznej na cukrzycę jest bardzo obiecujący. U otyłych lub osób z nadwagą cierpiących na cukrzycę typu 2, u których zastosowano dietę ketogeniczną zaobserwowano:

• spadek masy ciała,
• poprawę wrażliwości komórek na insulinę,
• regulację poziomu glukozy na czczo,
• lepsze parametry profilu lipidowego (cholesterolu, LDL, trójglicerydów),
• u niektórych pacjentów zmniejszenie stężenia hemoglobiny glikowanej.
• ponadto ograniczenie białka i węglowodanów w diecie ketogenicznej odwracało nefropatię cukrzycową. 

Trzeba jednak zachować ostrożność. U chorych na cukrzycę ograniczenie węglowodanów może zwiększać ryzyko hipoglikemii, zwłaszcza w przypadku chorych leczonych insuliną i substancjami zwiększającymi jej wydzielanie (pochodne sulfonylomocznika, terapie inkretynowe). W związku z tym przed rozpoczęciem diety zaleca się konsultację z lekarzem diabetologiem w celu modyfikacji dawek leków, w zależności od kontroli glikemii. 

Otyłość 

U pacjentów otyłych z cukrzycą typu 2 zaobserwowano spadek masy ciała, o czym pisałam powyżej. Natomiast porównując efekty leczenia pacjentów otyłych różnymi dietami zbilansowanymi, wykazano większą utratę masy ciała przy zastosowaniu diety ketogenicznej. Wiąże się to z niektórymi mechanizmami działania, takimi jak m.in. lepsza kontrola głodu wynikająca z bezpośredniego działania DK. Wpływa ona na poziom kilku hormonów, takich jak grelina i leptyna, które z kolei wpływają na regulację apetytu. Także inne mechanizmy działania brane pod uwagę to: zmniejszona lipogeneza, zwiększona lipoliza, zmniejszenie spoczynkowego ilorazu oddechowego oraz zwiększone koszty metaboliczne glukoneogenezy. 

PCOS, czyli zespół policystycznych jajników 

Ta jednostka chorobowa bardzo często idzie w parze z otyłością, insulinoopornością, hiperinsulinemią, zaburzeniami hormonalnymi oraz problemami z metabolizmem.

W przypadku objawów metabolicznych i endokrynologicznych badania potwierdziły pozytywny wpływ diety ketogenicznej na obniżenie masy ciała, poprawę odsetka wolnego testosteronu, stosunku hormonu luteinizującego do hormonu folikulotropowego i poziomu insuliny na czczo. Doprowadza to do zmniejszenia wydzielania androgenów i zwiększenia globuliny wiążącej hormony płciowe, poprawy wrażliwości na insulinę, a tym samym normalizację funkcji endokrynologicznych. 

Dieta ketogeniczna a nowotwory

Obecnie trwają badania nad wyjaśnieniem wpływu diety ketogenicznej na leczenie nowotworów. Wyniki tych badań mogą mieć bardzo ważne znaczenie do stosowania DK w praktyce klinicznej. Coraz częściej pojawiają się artykuły medyczne potwierdzające korzystny wpływ oraz ogromny potencjał tej diety w trakcie leczenia chorych na nowotwory. 

Jak dotąd udało się ustalić, że dieta ketogeniczna wydaje się stwarzać niekorzystne środowisko metaboliczne dla proliferacji komórek rakowych. Jedną z wyraźnych korzyści DK jest jej potencjał do zwiększania odpowiedzi na leki terapeutyczne. Szeroko wykazano to w badaniach in vitro i in vivo. Większość badań przedklinicznych i niektóre badania kliniczne potwierdzają zastosowanie diety ketogenicznej, jako uzupełniającej w terapii przeciwnowotworowej. Wydaje się, że mechanizmy leżące u podstaw diety ketogenicznej obejmują szerokie spektrum, między innymi od ukierunkowania na metabolizm guza, po ekspresję genów i mikrośrodowisko guza. Aby dokładniej wyjaśnić mechanizmy terapii dietą ketogeniczną i jej zastosowanie w praktyce klinicznej, potrzebne są jednak molekularne i bardziej kontrolowane badania z randomizacją. 

Choroba Parkinsona 

Choroba ta dotyka 1% ludzi powyżej 60. roku życia oraz 4% ludzi po 80. roku życia. Objawia się głównie degeneracją neuronów dopaminowych w części mózgu, zwanej istotą czarną.

Etiologia choroby jak dotąd nie jest do końca poznana, a obecnie stosowane metody leczenia nie są skuteczne. Obiecująco z kolei wyglądają badania leczenia tej choroby m.in. dietą ketogeniczną. W 2005 roku pojawiły się pierwsze badania kliniczne obejmujące chorych, którzy podjęli próbę zastosowania diety ketogenicznej przez 28 dni. Po niespełna miesiącu, na podstawie specjalnej skali oceny stopnia zaawansowania choroby, stwierdzono redukcję objawów choroby średnio o 43%. 

Sprawdź także: Czy COVID-19 może zwiększać ryzyko rozwoju choroby Parkinsona?

Dieta ketogenna a inne choroby

Prowadzone są również badania na temat wpływu diety ketogenicznej na inne schorzenia, takie jak migrena i stwardnienie rozsiane boczne. 

W przypadku migreny ilość badań jest ograniczona, trudno więc wyciągnąć jednoznaczne wnioski. W roku 2014 pojawiło się jednak bardzo obiecujące badanie. Obejmowało ono 96 kobiet cierpiących na napady migrenowe. Po miesiącu stosowania DK zarejestrowano spadek częstotliwości bóli migrenowych z 5,1 do 0,9. Co istotne, po powrocie pacjentek do swoich standardowych diet, bóle znowu zaczęły się nasilać. 

W przypadku stwardnienia rozsianego bocznego sprawa wygląda podobnie. Dysponujemy jednak za małą ilością badań. Badanie wpływu diety ketogenicznej na myszach nie spowodowało wydłużenia ich życia przy tej chorobie. 

Zasady stosowania diety ketogenicznej

Leczenie dietą ketogeniczną zaczyna się od dokładnego wywiadu lekarskiego, przeglądu badań laboratoryjnych oraz ogólnej oceny stanu zdrowia i odżywienia pacjenta. 

W przypadku chorób takich jak: kamica nerkowa, poważna niewydolność wątroby, ciężka dyslipidemia, kardiomiopatia oraz przewlekła kwasica metaboliczna, rozpoczęcie leczenia dietą ketogeniczną jest niewskazane. 

Wiele źródeł głosi, że aby jak najlepiej przygotować się do wdrożenia diety ketogenicznej już na samym jej początku należy uzupełnić ewentualne niedobory witaminowo-mineralne, takie jak np. witamina D3 czy wapń.

Po odpowiednim przygotowaniu do diety ketogenicznej, należy obniżyć spożycie węglowodanów do około <20 g/dziennie, zależnie od całkowitej ilości kalorycznej przypadającej na indywidualnego pacjenta. Do obliczenia dziennego zapotrzebowania kalorycznego bierzemy pod uwagę pomiary antropometryczne, odżywienie pacjenta oraz poziom aktywności fizycznej. 

Przykład: ilość białka, tłuszczu oraz węglowodanów na zapotrzebowanie kaloryczne na 1500 na dobę wynosi: 133,5g (80%) tłuszczu, 55g (14,6%) białka oraz 20g (5,4%) węglowodanów.

Co jeść na diecie ketogenicznej?

Jak już wielokrotnie wspominałam, dieta ketogeniczna jest dietą wysokotłuszczową. W dużej mierze opiera się więc właśnie na tłuszczach. Dozwolone produkty spożywcze na diecie to:

• mięso – dozwolone jest każde: wołowina, cielęcina, wieprzowina, drób (kurczak, indyk, kaczka, gęś), podroby, królik i dziczyzna;
• ryby i owoce morza – głównie łosoś (najlepiej dziki, jurajski), makrela, śledzie, dorsz, morszczuk, inne gatunki też będą odpowiednie;
• oleje zimnotłoczone, nierafinowane – oliwa, olej kokosowy, oleje z nasion i orzechów;
• jajka – w każdej postaci: jajecznica, omlet, jajka na miękko i twardo; 
• nabiał – tłuste sery żółte, sery białe, sery typu włoskiego, serki wiejskie, pełnotłusta śmietana, jogurty, kefiry i maślanki;
• orzechy i pestki – orzechy włoskie, pekan, brazylijskie, nerkowca, migdały, pestki słonecznika, lnu i dyni, nasiona chia, sezam, nasiona konopi, masła orzechowe (dobry, czysty skład);
• tłuszcze – masło, masło klarowane i majonez (najlepiej własnej produkcji), smalec, ghee;
• warzywa – najlepiej te niskoskrobiowe, wszystkie warzywa zielone oraz warzywa rosnące nad ziemią;
• owoce – są dozwolone, ale tylko w ograniczonej ilości i te najmniej słodkie, zawierające dużą ilość wody, głównie owoce jagodowe – maliny, jeżyny, truskawki, jagody, porzeczki i aronia. Owoce te dodatkowo zawierają sporą ilość polifenoli, które wykazują bardzo silne działanie antyoksydacyjne. Chronią przed rozwojem chorób cywilizacyjnych oraz przed skutkami stresu oksydacyjnego. 

Największy nacisk stawia się na możliwie jak najlepszą jakość produktów. Powinno się unikać spożywania przemysłowego nabiału oraz mięsa zawierającego antybiotyki i hormony. Z kolei jajka powinny pochodzić z wolnego wybiegu, natomiast ryby ze sprawdzonego źródła. 

To może Cię zainteresować: Selen. Zagrożenia z niedoboru, jak i nadmiaru w organizmie

Produkty zakazane na diecie ketogenicznej

Dieta z założenia jest niskowęglowodanowa, więc należy wyeliminować z diety cukier (cukier biały, trzcinowy, syropy kukurydziane, syrop klonowy i z agawy), wszystkie słodycze oraz chleb, kasze, ryż, ziemniaki, bataty, kukurydzę, makarony, płatki śniadaniowe i bakalie. Owoce, takie jak: banany, papaja, jabłko, mango, ananasy i winogrona najlepiej całkowicie wykluczyć. 

Trzeba zadbać także o nawodnienie. Podstawą jest oczywiście woda, ale dozwolone są również inne napoje: kawa, herbata, ziołowe lub owocowe napary – oczywiście wszystkie bez dodatku cukru. Słodkie napoje gazowane typu cola lub oranżady oraz owocowe soki z kartonu są zakazane. 

Co z alkoholem?

Alkohol również nie jest wskazany przy DK i to z prostych przyczyn. Większość wysokoprocentowych trunków stanowi źródło węglowodanów prostych. W ostateczności dozwolona jest lampka czerwonego wytrawnego wina, ale tylko i wyłącznie okazjonalnie.

Trzydniowy przykład diety ketogenicznej

Śniadanie: 

• jajecznica na maśle z sosem tzatziki na pełnotłustej śmietanie
• jajka na twardo z mozzarella i pomidorem ze świeżą bazylią
• pełnotłusty jogurt z orzechami pekan z nasionami chia i malinami

II śniadanie:

• przekąska w formie orzechów, migdałów lub plastrów kokosa
• smoothie na mleczku kokosowym z jagodami i orzechami
• pełnotłusty serek wiejski z jeżynami z orzechami włoskimi posypany wiórkami kokosa

Obiad: 

• duszona polędwiczka wieprzowa z rozmarynem,  sałatka z pomidorami, oliwkami i oliwą
• pieczony pstrąg w tymianku z masłem, brokułami i cukinią 
• stek wołowy z pieczoną papryka i pomidorami

Kolacja: 

• jajko w koszulce ze szpinakiem i czosnkiem
• sałatka zielona z papryka posypana pestkami dyni i słonecznika z serem feta
• grillowany łosoś z sosem guacamole

Okazjonalnie forma deseru:

• sernik na jajkach i serze białym tłustym
• mus czekoladowy z nieprażonego ziarna kakaowca
• naleśniki z jajek, mąki i mleczka kokosowego

UWAGA! Ilości składników spożywczych wyliczane są dla każdego pacjenta indywidualnie.  

Objawy niepożądane diety ketogenicznej

Podczas stosowania diety ketogenicznej mogą wystąpić niepożądane objawy. Właśnie dlatego najlepiej stosować ją pod ścisłą kontrolą lekarza i dietetyka po to, aby zminimalizować pojawienie się efektów ubocznych. 

Bardzo ważne jest tutaj wsparcie dietetyka, który wyliczy dokładny skład diety. Jadłospis musi być dopasowany indywidualnie dla każdego przypadku – w zależności od wieku, masy ciała czy leczonego schorzenia. Dietetyk pomoże także ułożyć prawidłowy plan żywieniowy. 

Dieta ketogenna powinna być stosowana tylko w uzasadnionych przypadkach oraz przy braku przeciwwskazań medycznych. 

Objawy niepożądane możemy podzielić na: łagodne, umiarkowane i ciężkie oraz krótkotrwałe i długotrwałe.

Łagodne i zazwyczaj krótkotrwałe objawy mogą pojawić się na samym początku stosowania diety. Możemy odczuwać nudności i bóle głowy, a także miewać  zaparcia i biegunki lub mieć problemy ze snem (bezsenność). Takie objawy najczęściej trwają do 2 tygodni, dopóki organizm nie przestawi się na nowe źródło energii, jakim są ketony. Dieta ketogeniczna oparta na MCT daje częściej objawy dyskomfortu żołądkowo-jelitowego: biegunkę, bóle brzucha i wymioty. 

Długotrwałe, negatywne skutki stosowania DK są już znacznie poważniejsze. Może bowiem dojść do: zaburzenia metabolizmu lipidów, niedoborów mineralnych, kardiomiopatii, kamicy nerkowej, stłuszczenia wątroby oraz hipoproteinemii. 

Niektórym objawom niepożądanym można łatwo zapobiec. Trzeba przede wszystkim dbać o dobre nawodnienie lub zwiększyć tolerancję na dietę poprzez obniżenie ilości MCT w połączeniu z LCT oraz zwiększenie częstotliwości posiłków. Poza tym trzeba zadbać również o prawidłową suplementację mineralną. 

Monitorowanie ketonów w moczu jest konieczne, aby mieć pewność, że dieta jest prawidłowo prowadzona.

Zaleca się, aby pacjenci na diecie ketogennej raz na 3 miesiące monitorowali poziom glukozy, albuminy, białka całkowitego, cholesterolu całkowitego oraz trójglicerydów i kreatyniny w surowicy. Natomiast USG nerek, badanie gęstości kości, poziom karnityny, selenu oraz elektrokardiogram będą bardzo istotne w zapobieganiu długotrwałym skutkom ubocznym, takim jak: kamica nerkowa, osteoporoza, hiperlipidemia, czy kardiomiopatia.

Dieta ketogeniczna – podsumowanie 

W wielu badaniach udowodniono skuteczność leczenia epilepsji dietą ketogeniczną. Utrzymujący się stan ketozy w organizmie łagodzi oraz hamuje napady padaczki zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. 

Leczenie dietą ketogeniczną powinno odbywać się pod ścisłym nadzorem lekarza oraz dietetyka, ponieważ dieta musi być rygorystycznie przestrzegana. Jakiekolwiek odchylenia mogą spowodować napad padaczkowy. 

Dieta ketogeniczna stosowana niewłaściwie i bez żadnej kontroli może przyczynić się do powstawania chorób wynikających z zaburzeń metabolizmu. 

Istnieje coraz więcej dowodów klinicznych przemawiających na korzyść leczenia dietą ketogeniczną chorób, takich jak cukrzyca: otyłość lub schorzeń wynikających z zaburzeń endokrynogennych. W przypadku innych chorób neurologicznych lub nowotworów konieczne są jeszcze długoterminowe badania na większej liczbie pacjentów po to, aby dokładnie zrozumieć wpływ kliniczny oraz oszacować dokładne bezpieczeństwo leczenia. Najbardziej obiecująco wygląda z kolei wpływ DK na poprawę stanu w chorobie Parkinsona oraz u osób z nowotworami. 

Bibliografia

1. Chorągiewicz T, Żarnowska I, Gąsior M, Żarnowski T, Przeciwdrgawkowe i neuroprotekcyjne działanie diety ketogennej, Przegląd Lekarski, 2010, 67(3), s. 205-212;
2. Boison D, New insights into the mechanisms of the ketogenic diet, Current Opinion in Neurology, 2017, 30(2), s. 187-192;
3. Weber D, Aminazdeh-Gohari S, Kofler B, Ketogenic diet in cancer therapy, Aging, 2018, 10(2), s. 164-165;
4. Gupta L, Khandelwal D, Kalra S, Gupta P, Dutta D, Aggarwal S, Ketogenic diet in endocrine disorders: Current perspectives, Journal of Postgraduate Medicine, 2017, 63(4), s. 242-251;
5. Zhang Y, Xu J, Zhang K, Yang W, Li B, The Anticonvulsant Effects of Ketogenic Diet on Epileptic Seizures and Potential Mechanisms, Current Neuropharmacology, 2018, 16(1), s. 66-70;
6. Jastrzębski K, Zastosowanie diety ketogennej w leczeniu padaczki, Aktualn Neurol, 2017, 17(4), s. 214–219;
7. Starbała A, Halilu Bawa S, Zastosowanie diety ketogennej we wspomaganiu leczenia epilepsji, ROCZN. PZH 2007, 58(1), s. 139-144;
8. Ułamek-Kozioł M, Czuczwar S, Januszewski S, Pluta R, Dieta ketogeniczna a padaczka. Nutrients, Składniki Odżywcze, 2019, 11(10), s. 1-13;
9. Lin L, Lin J, Wang H, Application of ketogenic diets for pediatric neurocritical care, Biomedical Journal, 2020, 43(3), s. 218-225
10. Weber D i wsp, Ketogenic diet in the treatment of cancer – Where do we stand?, Molecular Metabolism, 2020, 33, s. 102-121;
11. Lipiec O, Setkowicz Z, Rola diety w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych, Wszechświat, 2017, 118, s. 1-3.